walor
Walor (walor malarski): stopień rozjaśniania i ściemniania kolorów.
Encyklopedie humanistyczne
Walor (walor malarski): stopień rozjaśniania i ściemniania kolorów.
Wychowanie plastyczne: kształcenie w zakresie widzenia plastycznego i
Wychowanie przez sztukę
Wyobraźnia artystyczna (wyobraźnia plastyczna): zdolność świadomego przedstawiania sobie obrazów.
Wystawa Wystawa – zbiór przedmiotów wystawionych na pokaz, miejsce wystawienia przedmiotów w sklepie (ekspozycja, zwłaszcza w oknie sklepowym), a także dowolne inne miejsce wystawiania przedmiotów na pokaz. Projektowaniem wystaw zajmuje się wystawiennictwo, obejmujące projekt plastyczny ekspozycji i sposób prezentacji wystawianych przedmiotów, a także architekturę pawilonów wystawowych. “Wystawami” nazywa się także stanowiące imprezy masowe ekspozycje jednorazowe … Dowiedz się więcej
Wzornictwo przemysłowe Wzornictwo przemysłowe (w zbliżonych znaczeniach także wzornictwo, design lub spolszczone desajn) – działalność zmierzająca do projektowania obiektów kultury materialnej o wysokim poziomie artystycznym. Są to przy tym we wzornictwie przemysłowym wyroby przeznaczone do produkcji masowej. Celem wzornictwa przemysłowego jest wysoka wartość estetyczna przedmiotów codziennego użytku oraz rozwijanie kultury materialnej. Wzornictwo przemysłowe wykształciło się … Dowiedz się więcej
Zabytek sztuki: dawne dzieło sztuki
Ziggurat (zigurat, zikkurat): świątynia mezopotamska o tarasowym kształcie.
Złudzenie optyczne: błędne postrzeżenie wzrokowe, definicja
Znak plastyczny: obraz pojęć przekazywany za pomocą środków wizualnych.
Zwornik: w architekturze, skrzyżowanie żeber.
Żebro: element sklepienia.
Maszyna żakardowa: rodzaj maszyny tkackiej.
Pekin: stolica Chin.
Kult przodków w Chinach: jeden z głównych elementów religijności Chin, w chińskiej religii ludowej i w konfucjanizmie.
Różdżka radiestezyjna: przyrząd stosowany w radiestezji do poszukiwania wody, metali, innych substancji.
Radiestezja: poszukiwanie substancji przy zastosowaniu promieniowania i przyrządów radiestezyjnych.
Robert Adam (1728-1792) – szkocki architekt i dekorator wnętrz.
reklamiarski: znaczenie wyrazu, w odniesieniu do prymitywnej reklamy.
Odlewanie ciśnieniowe, odlewanie pod wysokim ciśnieniem: odlewanie, w którym roztopiony metal wtłaczany jest do form odlewniczych pod ciśnieniem za pomocą tłoków lub sprężonego powietrza.
Argument: ciąg przesłanek przedstawiony w celu uzasadnienia danej tezy.
Stempel: narzędzie do obróbki plastycznej.
Reklama: komunikat perswazyjny mający na celu zwrócenie uwagi na produkt, usługę, ideę lub postawę.
Gazy kopalniane Gazy kopalniane – w górnictwie: mieszanina gazów, która występuje w kopalniach podziemnych, zwłaszcza cechująca się niską zawartością tlenu i niebezpieczna dla życia i zdrowia górników (wybuch metanu). Wyróżnia się przy tym kilka rodzajów gazów kopalnianych, z których największe znaczenie ma gaz kopalniany zawierający metan. Gaz kopalniany jest więc mieszaniną gazów w powietrzu kopalnianym, … Dowiedz się więcej
Afiliacja: potrzeba przynależności do grupy społecznej.
Wydobycie węgla: pozyskiwanie węgla kamiennego i brunatnego ze złóż.
Akropol w Atenach: wzgórze w Atenach z zespołem zabytków starożytnych (Partenon, Erechtejon).
Akropol: w starożytnej Grecji “górne miasto” stanowiące fortyfikacje i ośrodek kultowy.
Odlewnictwo: w technologii metali wykonywanie przedmiotów poprzez wypełnianie form ciekłym metalem, odlewanie. Także w innych dziedzinach – odlewy z tworzyw sztucznych, wytwarzanie porcelany.
Abolicjonizm, ruch abolicjonistyczny: ruch społeczny, działalność na rzecz zniesienia niewolnictwa.
Carboloy: stop wolframu z kobaltem i węglem.
Kalcynowanie, kalcynacja, prażenie kalcynujące: rodzaj prażenia, termiczny rozkład ciał stałych w celu wydzielenia z nich składników lotnych.
Brąz: stop miedzi z cyną i cynkiem.
Britannia: stop cyny z antymonem i miedzią.
Lutowanie twarde: lutowanie w temperaturze powyżej 450°C.
Mosiądz: stop miedzi i cynku.
Wielki piec: piec przemysłowy służący do pozyskiwania surówki z rudy żelaza.
Proces bessemerowski (proces Bessemera): metoda wytwarzania stali.
proces Bayera: metoda wytwarzania tlenku glinu z boksytów.
Boksyt: skała osadowa, źródło aluminium.
Konwertorowy proces tlenowy (proces tlenowy, tlenowy proces konwertorowy, proces L-D): metoda otrzymywania stali.
Babbit: stop łożyskowy.
Oznaczanie metalu: jakościowa i ilościowa analiza metali, rud i stopów.
Wyżarzanie: rodzaj obróbki termicznej metali i stopów.
Amalgamowanie (amalgamacja): metoda otrzymywania złota i srebra z rud, także złocenia i produkcji luster.
Amalgamat: stop rtęci.
Stop: mieszanina metali i innych metali lub niemetali, o właściwościach metalicznych.
Sztolnia: poziomy wykop zapewnianiający dostęp do złoża.
Gustav Rose (1798-1873): niemiecki mineralog.
René Just Haüy (Abbé Haüy): francuski uczony, twórca krystalografii geometrycznej.
Axel Fredrik Cronstedt
Henry Cort: brytyjski wynalazca, opracował proces pudlarski.
Vannoccio Biringuccio: włoski metalurg epoki renesansu.
Henry Bessemer: brytyjski wynalazca, stworzył metodę taniej i szybkiej produkcji stali (proces bessemerowski).
Torbern Olof Bergman: szwedzki chemik i mineralog. Jeden z twórców chemii analitycznej i chemii minerałów.
Georgius Agricola: XVI-wieczny uczony znany jako “ojciec geologii”
Konferencja berlińska, 1884-1885: międzynarodowa konferencja poświęcona problemom kolonizacji Afryki.
Asz-Szabab (Al-Shabab, Al-Shabaab): islamska organizacja fundamentalistyczna w Somalii.
Sani Abacha: prezydent Nigerii.
Autotrofizm (samożywność) Autotrofizm – zdolność organizmów do biosyntezy, samodzielnego wywarzania związków organicznych ze związków nieorganicznych (w procesie fotosyntezy lub chemosyntezy), wykazywana przez rośliny i niektóre bakterie. Są to substancje potrzebne do życia i rozwoju organizmu. Zjawisko samożywności dotyczy grupy organizmów określanej jako producenci. Producenci to organizmy mające zdolność wytwarzania materii organicznej z materii nieorganicznej. Możliwe … Dowiedz się więcej
Bajronizm: zespół tendencji w literaturze romantyzmu, związanych z życiem i twórczością George’a Byrona.
“Les Temps modernes”: wydawane od 1945 francuskie czasopismo polityczne, filozoficzne i literackie.
Prawo Malraux (loi Malraux): francuskie prawo mające na celu ochronę historycznej tkanki miejskiej.
Abalone: ślimaki morskie cenione w sztuce kulinarnej.
Abydos: miasto w starożytnym Egipcie.
Yaprak dolması, także yaprak sarması (yaprak sarma, yaprak dolma): potrawa kuchni tureckiej, rodzaj gołąbków z liści winogron.
Absolut a literatura: koncepcja literatury jako łącznika między światem zmysłowym i Absolutem typowa była zwłaszcza dla romantzymu.
Ewaporymetr (ewaporometr, atmometr): przyrząd do pomiaru intensywności parowania.
Ceilometr: urządzenie do pomiaru wysokości pułapu chmur.
Barometr: instrument stosowany do pomiaru ciśnienia atmosferycznego.
Barograf: barometr rejestrujący ciśnienie w sposób stały.
Pasy Van Allena: pasy radiacyjne Ziemi.
Stratosfera: druga od powierzchni Ziemi warstwa atmosfery.
Prądy strumieniowe: strumienie powietrzne na obu półkulach.
sztuka Eskimosów: tradycje artystyczne Eskimosów (Inuitów).
Jonosfera: warstwa atmosfery zawierająca dużą ilość wolnych jonów i elektronów.
Pyły atmosferyczne: drobne cząstki zawieszone w atmosferze.
Pieśń: forma muzyczna, utwór wokalny lub wokalno-instrumentalny.
Pieśń: gatunek literacki, utwór liryczny związany genetycznie z muzyką.
Arpeggio: technika wykonywania akordów.
Aria: forma wokalno-instrumentalna, zwłaszcza w operze, oratorium i kantacie.
Akustyka: nauka o falach sprężystych – dźwiękach, ultradźwiękach i infradźwiękach.
Akompaniament: tło muzyczne głównej partii dzieła muzycznego.
Słuch absolutny: umiejętność rozpoznawania wysokości dźwięku bez odwołania się do dźwięku wzorcowego.
Abendmusik: wieczorne koncerty muzyki religijnej, zwłaszcza w XVII-wiecznej Lubece.
Hans von Aachen – niemiecki malarz renesansowy.
Lady: zwrot grzecznościowy w języku angielskim oraz brytyjski tytuł.
Jean Ladrière: belgijski filozof nauki i religii.
Anatolij Ladow (1855-1914): rosyjski kompozytor (“Baba Jaga”, “Kikimora”, “Zaczarowane jezioro”).
Duro Ladipo (1931-1978): nigeryjski pisarz i reżyser, kompozytor, jeden z kluczowych ludzi teatru Afryki.
Ladino: zeuropeizowani mieszkańcy Ameryki Środkowej.
Język ladino: język romański używany przez Sefardyjczyków.
Jezyk ladyński: język z grupy retoromańskiej używany we Włoszech (Tryden-Górna Adyga, Veneto).
Grupa Lagos: konferencja państw afrykańskich, która dała początek Organizacji Jedności Afrykańskiej.
László Paál (1846-1879, Paál László) – węgierski malarz ze szkoły barbizońskiej.
c.k. – skrót oznaczający różne instytucje monarchii austro-węgierskiej
Zdanie podstawowe: zdanie o postaci “w miejscu M i w czasie T znajduje się przedmiot o własności obserwowalnej W”.
⇐ Główny artykuł – Alfabet polski (z obszernymi informacjami historycznymi dotyczącymi polskiego alfabetu). Ile liter ma alfabet polski? Ile liter ma alfabet polski? – współczesny standardowy alfabet polski ma 32 litery. Są to kolejno litery: 1. A, a; 2. A, ą 3. B, b 4. C, c 5. Ć, ć 6. D, d 7. E, … Dowiedz się więcej
Żywoty (vitae), żywot (vita): gatunek literatury biograficznej.
Żurnal: czasopismo poświęcone modzie zawierające wykroje. Dawniej ogólna nazwa czasopism, dzienników.
Żywoty świętych: gatunek literatury biograficznej, życie świętych przedstawione w tradycyjnej konwencji hagiograficznej.
Żywa pagina: pagina, która zawiera nazwisko autora, tytuł dzieła lub tytuł rozdziału.
Zwischenruf (z języka niemieckiego): głośny okrzyk z sali przerywający wypowiedź publiczną, np. debatę parlamentarną.
Życie literackie: ogół warunków i zjawisk społecznych, które określają zjawiska literackie – zwłaszcza instytucje literackie.
Żongler: artysta cyrkowy zajmujący się podrzucaniem przedmiotami (żonglowaniem). W średniowieczu żonglerzy – wędrowni muzykanci, poeci, deklamatorzy.
Żart: zachowanie (wypowiedź) nakierowane na rozśmieszenie kogoś. Zabawa mająca na celu wywołanie efektu komicznego.
Zamówienie: dokument określający cechy towarów lub usług, które dostawca ma dostarczyć klientowi.
Żale: gatunek literatur staropolskiej, wyraz bólu spowodowanego nieszczęściami zewnętrznymi.
Żagary: grupa poetycka działająca w okresie dwudziestolecia międzywojennego, zaliczana do drugiej awangardy.
Żeromszczyzna : naśladownictwo stylu i tendencji pisarstwa Stefana Żeromskiego.
Magodia (magoidia) Magodia (magoidia) – w teatrze starożytnej Grecji rodzaj sceny komicznej. Obejmowała ona występy mężczyzn, którzy dla wywołania efektu komicznego występowali w strojach kobiet. Stanowiła osobny podgatunek mimu, który rozkwitał w III wieku p.n.e. Cechowała ją groteskowość i obsceniczność. Magodia w teatrze starożytnej Grecji Z literatury greckiej magodie przejął następnie mim rzymski. Męscy aktorzy … Dowiedz się więcej
D’Este (Este, Estensi): włoski ród panujący, książęta Ferrary i Mantui.
Cornelis Engebrechtsz. (Cornelis Engelbrechtsz., Cornelis Engelbrechtsen, ok. 1458-1533): niderlandzki malarz.
Wizerunek, podobizna, effigium: reprezentacja plastyczna osoby.
Ekfraza: literacki, w tym zwłaszcza poetycki opis dzieła sztuki, także figura retoryczna.
Drzwi Wschodnie: drugie drzwi Baptysterium we Florencji (po drzwiach Andrei Pisano). Wykonał je z brązu w latach 1402-1425 Lorenzo Ghiberti.
Podniesienie krzyża: obraz ołtarzowy Rubensa stworzony w latach 1610-1611.
Kantoria w kościele Santa Maria del Fiore: trybuny śpiewacze (cantorie), Luca della Robbia i Donatello.
Escorial, El Escorial, San Lorenzo de Escorial, Eskurial: monumentalne założenie architektoniczne obejmujące pałac królewski z klasztorem, mauzoleum i kościołem św. Wawrzyńca.
El Greco, właściwie Domenikos Theotokopulos (ok. 1540-1614): malarz pochodzenia greckiego działający w Hiszpanii. Czołowy przedstawiciel manieryzmu.
Gemmy Abraksasa: starożytne gemmy, amulety gnostyckie,
Della Rovere: włoski ród arystokratyczny, papieże i kardynałowie, władcy Urbino.
Śmierć Marii (Zaśnięcie Marii): obraz Caravaggia powstały w latach 1605-1606.
De re aedificatoria, Ksiąg dziesięć o sztuce budowania: renesansowy traktat o architekturze Leona Battisty Albertiego
Gerard David (ok. 1460-1523): niderlandzki malarz, przedstawiciel wczesnego renesansu północnego.
Dawid z głową Goliata – obraz Caravaggia z 1610 roku.
Luis Dalmau: hiszpański malarz, zapoczątkował styl hispano-flandryjski.
Dawid Donatella: renesansowa rzeźba z brązu autorstwa Donatella, powstała we Florencji w połowie XV wieku.
Bernardo Daddi (Bernardus Florentinus, Bernard z Florencji, ok. 1290-1348): malarz włoski wczesnego renesansu.
Dawid Michała Anioła – jedno z najbardziej znanych dzieł sztuki renesansu, marmurowa rzeźba, którą w latach 1501-1504
Danae: postać w mitologii greckiej, matka Perseusza, kochanka Zeusa.
Dawid, król Izraela Dawid – król starożytnego Izraela i Judy, jedna z głównych postaci historycznych w Biblii i jedna z kluczowych postaci w dziejach kultury. Jego życie przypada na przełom X i XI wieku p.n.e., panowanie Dawida datuje się tradycyjnie na około 1012-972 p.n.e. W chrześcijaństwie Dawid stanowi typ mesjański. Zobacz też: Dawid Michała Anioła, … Dowiedz się więcej
Dante Aligheri (Alighieri): najwybitniejszy poeta literatury włoskiej i średniowiecznej, filozof, działacz polityczny.
Andrea del Castagno (ok. 1419-1457), właściwie Andrea di Bartoldi di Simone: włoski malarz wczesnego renesansu.
Ludovico (Lodovico) Carracci: włoski malarz wczesnobarokowy.
Uniwerbizacja: wprowadzenie nazwy jednowyrazowej na miejsce nazwy dwuwyrazowej.
Agostino Carracci (1557-1602): włoski rytownik i malarz wczesnego baroku.
Annibale Carracci (1560-1609): włoski malarz, grafik i rysownik wczesnego baroku.
Carracci: rodzina malarzy włoskich, bracia Agostino i Ludovico Carracci oraz ich kuzyn Ludovico. Akademia Carraccich, Accademia Carracci (Accademia dei Carracci, Akademia Bolońska, Accademia degli Incamminati).
Vittore Carpaccio (ok. 1460- 1526); włoski malarz wczesnorenesansowy, przedstawiciel szkoły weneckiej.
Vincente Carducho: hiszpański malarz manierystyczny, autor dzieła Diálogos de la pintura (Dialogi o malarstwie).
Abominarium (abominaria): zbiór klątw kościelnych, średniowieczna księga z klątwami kościelnymi
Grający w karty, Szulerzy, Gra w karty: obraz Caravaggia.
Dzwonnica Giotta, Kampanila we Florencji: kampanila przy katedrze Santa Maria del Fiore we Florencji.
Camerino d’alabastro (camerini d’alabastro): alabastrowa komnata w Ferrarze, pokój (studiolo) księcia Alfonsa I d’Este.
Camera degli Sposi (Komnata Małżonków, Komnata Małżeńska, Sala Małżeńska), Camera Picta (Komnata Malowana): komnata audiencyjna w Palazzo Ducale w Mantui z freskami Andrei Mantegni.
Carpaccio: przystawka (antipasto) pochodząca z Włoch.
Jacques Callot (1592-1635): francuski rysownik i grafik, przedstawiciel manieryzmu.
Eugenio Caxés (Eugenio Cajés): hiszpański malarz barokowy.
Caravaggio, wł. Michelangelo Merisi: włoski malarz, czołowy przedstawiciel malarstwa wczesnego baroku.
Baptysterium we Florencji (Baptysterium św. Jana Chrzciciela, wł. Battistero di San Giovanni): romańskie baptysterium słynne mozaiki i drzwi (Ofiara Izaaka, Drzwi Raju).
Bankiet oficerów gwardii cywilnej św. Jerzego: obraz Fransa Halsa z 1616 roku
Chrzest Pański (Chrzest Chrystusa, Chrzest Chrystusa w Jordanie, chrzest w Jordanie) – chrzest Jezusa Chrystusa, w religii i w sztuce.
Makata: tkanina dekoracyjna jedwabna, złotolita lub srebrnolita. Często haftowana lub aplikowana.
Alessio Baldovinetti (Alesso Baldovinetti, Alesso di Baldovinetto, ur. 1425, zm. 1499) – włoski malarz renesansowy.
Filippo Baldinucci (1625-1697): kolekcjoner rysunków i historyk sztuki.
Giovanni Baglione – włoski malarz barokowy, historyk sztuki.
Sisto Badalocchio (ur. 1585, zm. po 1620): włoski malarz i grafik wczesnego baroku.
Bachus, Bacchus: łacińska forma imienia Bakchos, które w mitologii greckiej funkcjonuje jako alternatywne imię Dionizosa.
Bank (banki): samodzielna instytucja finansowa przeprowadzająca transakcje finansowe związane z obiegiem i gromadzeniem pieniądza (operacje pieniężne).
Akognitywizm, także anty-kognitywizm lub nonkognitywizm: stanowisko w metaetyce.
Abondance – we francuskiej terminologii kulinarnej wino rozcieńczone wodą.
Dirck van Baburen (około 1595-1624): niderlandzki malarz, caravaggionista utrechcki,
“Chory Bachus”, “Bacchino malato”: obraz Caravaggia z 1594 roku
Babilońska niewola papieży: określenie okresu w dziejach Kościoła, także określenie polemiczne.
Pietro Aldobrandini (1571-1621): kardynał, mecenas i kolekcjoner sztuki.
Andrea Alciato (1492-1450): włoski humanista, prawnik, autor popularnego dzieła “Emblemata”.
Francesco Albani (1578-1660): włoski malarz.
Albizzi (Albizi): władcy Florencji, ród oligarchiczny.
Leon Battista Alberti : architekt i teoretyk sztuki epoki renesansu, humanista, pisarz, uczony.
Giovanni Battista Agucchi: teoretyk sztuki okresu renesansu, sekretarz papieski.
Modlitwa w Ogrójcu, konanie w Ogrójcu, Chrystus w Ogrójcu, Chrystus na Górze Oliwnej: wydarzenie z życia Chrystusa, częsty temat w sztuce.
Pieter Aertsen (Aertsz, Aertszen, Aertszone): niderlandzki malarz renesansowy, znany z martwych natur i scen rodzajowych.
Eneida: epos Wergiliusza z I wieku p.n.e., narodowy poemat rzymski.
Badine: rodzaj dekoracyjnej laski.
Pokłon trzech króli, także motyw pokłonu trzech króli, hołd trzech króli, adoracja dzieciątka Jezus przez trzech króli: motyw w sztuce.
Akademia Świętego Łukasza (Accademia di San Luca): renesansowa akademia artystyczna założona w 1577 w Rzymie.
Nacechowaność, nacechowanie: w terminologii językoznawczej – posiadanie przez jeden z członów opozycji prywatnej cechy, której pozbawiony jest człon drugi.