Akronim

Akronim, w liczbie mnogiej akronimy – wyraz stanowiący skrót utworzony z pierwszych liter, ewentualnie pierwszych zgłosek, kilku innych wyrazów. Wyrazy te to zazwyczaj nazwy własne – instytucji lub organizacji (np. PGR – Państwowe Gospodarstwo Rolne; Pafawag – Państwowa Fabryka Wagonów).


Synonim terminu – dla jego znaczenia głównego – jest termin “skrótowiec”, rzadziej także “akrostych” (słowo to ma jednak także inne, częstsze znaczenie, odnoszące się do gatunku literackiego). Skrótowiec nie jest natomiast synonimem słowa “akronim” w odniesieniu do znaczeń pobocznych: omówionych niżej akronimu jako formy pseudonimu oraz tzw. “akronimów internetowych”.

Coraz większa powszechność używania w języku, zwłaszcza pisanym, różnego rodzaju nazw skróconych wywołuje potrzebę publikowania  ich wykazów i spisów, w których podaje się także pełne nazwy. Jako przykłady wydawnictw tego rodzaju cieszących się największą powagą podać można Vocabularium abbreviaturatum bibliothecarii w wielu tomach czy  Index acronymorum selectorum.

Rodzaje akronimów

Wśród skrótowców wyróżnia się cztery grupy – literowce, głoskowce, sylabowce oraz skrótowce mieszane. Akcentowanie, odmiana i pisownia poszczególnych typów – patrz rozdział niżej.

Literowce powstają z pierwszych liter wyrazów. Przykłady: ONZ – Organizacja Narodów Zjednoczonych, AZS – Akademicki Związek Sportowy. Wypowiadając je, wypowiada się nazwy poszczególnych liter wchodzących w skład skrótowca, np. “oenzet”.

Głoskowce powstają z pierwszych głosek nazwy rozwiniętej (np. KUL – Katolicki Uniwersytet Lubelski, ZAiKS – Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych, ZBoWiD – Związek Bojowników o Wolność i Demokrację). Można je tworzyć tylko od takich nazw, w których przynajmniej jeden środkowy składnik zaczyna się na samogłoskę.

Sylabowce (grupowce) powstają z pierwszych sylab nazwy. Przykłady: POLFA – Polska Farmacja, ZAMECH- Zakłady Mechaniczne.

Skrótowce mieszane mają różne składniki: literowo-grupowe (np. PZMot – Polski Związek Motorowy), głoskowo-grupowe (np. ZELMOT – Zakłady Elektroniki Motoryzacyjnej), głoskowo-literowo-grupowe (ARGED – Artykułu Gospodarstwa Domowego).

Pisownia i akcentowanie akronimów

Akcentowanie akronimów

Te skrótowce, w których każda litera czytana jest oddzielnie, mają akcent na ostatniej sylabie. Jeśli jednak do takiego skrótowca dodamy końcówkę gramatyczną (w odmianie), akcentuje się go na drugą sylabę od końca, jak większość wyrazów polskich. Pozostałe skrótowce mają zwykle akcent na drugiej sylabie od końca. Zobacz też: akcent i akcent wyrazowy.

Literowce mają więc w mianowniku i w bierniku (równym mianownikowi) akcent na ostatniej sylabie. W pozostałych przypadkach gramatycznych – na przedostatniej. Np. PWST wymawiamy pewueste, EWG wymawiamy ewugie, UPR wymawiamy upeer. W odmianie przez inne przypadki akronim UPR wymawia się już jednak upeeru, upeerowi, upeerze, upeerem.

Głoskowce akcentuje się tak jak większość wyrazów polskich, na drugą sylabę od końca.

Sylabowce akcentuje się zazwyczaj jak większość wyrazów polskich. Istnieją tu jednak wyjątki z akcentem oksytonicznym, np. Pafawag.

Skrótowce literowo-grupowe akcentuje się w mianowniku na ostatniej sylabie, pozostałe akcentuje się w mianowniku na drugiej sylabie od końca. W przypadkach zależnych akcent we wszystkich podtypach pada na drugą sylabę od końca.

Pisownia akronimów

Skrótowce pisze się zazwyczaj wielkimi literami, bez kropek. Jeśli w nazwie rozwiniętej występują spójniki i przyimki, w akronimie odpowiadają im małe litery (np. WSiP – Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne). Z dwuznaków (niekiedy z wyjątkiem dwuznaku ch) pozostawia się tylko pierwszą literę – PCK (Polski Czerwony Krzyż, nie: PCzK), ale ZChN (Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe). Niektóre skrótowce pisać można także małymi literami, z wielką literą początkową – np. Zaiks.

Akronim, skrótowiec, skrót, abrewiacja

Akronim to ścisły odpowiednik terminu skrótowiec – przy czym “skrótowiec” to określenie występujące w polskiej terminologii językoznawczej o wiele częściej. Wydaje się wprawdzie, że we współczesnym języku polskim, zwłaszcza potocznym, termin “akronim” staje się coraz powszechniejszy – zapewne pod wpływem języka angielskiego. Widoczne jest to np. w dużej popularności wyrażenia akronimy internetowe (omówionego szerzej w jednym z rozdziałów poniżej).

Akronimy nie są skrótami w ścisłym sensie. Skrótowce mogą jednak powstawać ze skrótów, np. literowce powstają ze skrótów, które stanowią pierwsze litery wyrazów.

Abrewiacja to słowo rzadkie, książkowe, stanowiące w zasadzie synonim terminu “skrót”, nie terminu “skrótowiec”. Nosi także (częstszą) nazwę abrewiatura. Określa się tak głównie skróty wyrazów w piśmie, przede wszystkim w manuskryptach i starodrukach.

Nieco podobne znaczenie ma także wyraz akrostych. Akrostych to utwór wierszowany, w którym pierwsze litery (lub cząstki wyrazów) poszczególnych wersów tworzą pewien napis o określonym znaczeniu. Spotkać się można jednak także z rzadszym znaczeniem terminu “akrostych”, przy którym jest on bliskim odpowiednikiem wyrazu “skrótowiec”. Tak np. Słownik terminów literackich pod redakcją Janusza Sławińskiego definiuje akrostych w tym drugim znaczeniu jako “wyraz utworzony z pierwszych liter jakiegoś wielowyrazowego określenia, traktowany zazwyczaj jako jego symboliczny odpowiednik. Np. SKRA – Sportowy Klub Robotniczo-Akademicki”. Wiele słowników językowych, w tym Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, nie notuje jednak takiego znaczenia słowa “akrostych”.

Uwagi językowe

Etymologia: od greckich wyrazów ἄκρος, akros, “skrajny”; ὄνομα, onoma, “imię”.

Wyrazy pochodnie: akronimiczny (związany z akronimami lub zawierający je), akronimia (występowanie akronimów w tekstach językowych, podobnie jak polisemia czy homonimia stwarzające trudności komunikacyjne).

W języku angielskim: acronym i abbreviation

W odróżnieniu od polskiego akronimu, wypartego przez “skrótowiec”, angielski acronym to słowo częste. (Rzadszym odpowiednikiem jest initialism). Ma ono zasadniczo to samo znaczenie, co polski “akronim/skrótowiec”. Angielska terminologia naukowa często jest jednak bardziej swobodna, niż polska. W związku z tym acronym uznaje się w niej, inaczej niż w językoznawstwie polskim, za odmianę skrótu. Skrót to po angielsku abbreviation.

Akronimy internetowe

Wyrażenie “akronimy internetowe” nie jest zbyt precyzyjne, często ma się tu na myśli raczej skróty. Dlatego też właściwsze określenia to np. internetowa mowa skrótów, język internetowy czy też slang internetowy. Zazwyczaj akronimy internetowe zapożyczone są z języka angielskiego. Przykłady: AFAIK (as far as I know, “o ile wiem”), CYA (see you later, “do zobaczenia”), PLS (please, “proszę”). Niektóre akronimy internetowe, takie jak 4U (for you, “dla ciebie”) czy B4 (before, “przedtem”) powstają na zasadzie metody rebusowej, przypominającej zasadę akrofonii (zobacz więcej: akrofonia, powstawanie liter z ideogramów).

Tag języka HTML <acronym>

W języku HTML istnieje także tag <acronym>, służący specjalnie do wskazywania akronimów, o składni typu:

Can I get this <acronym title="as soon as possible">ASAP</acronym>?

Co daje rezultat:

Can I get this ASAP?

Nie jest on wspierany w HTML5. Zastosowany tu angielski akronim ASAP znaczy as soon as possible, “jak najszybciej”.

Akronim jako forma pseudonimu

Akronim to także jedna z form pseudonimu, tworzona na podobieństwo akronimów w znaczeniu ogólnym. Tak utworzony pseudonim składa się z pierwszych liter lub głosek imienia lub nazwiska – np. Jot-ka, pseudonim Jana Kasprowicza. Inne rodzaje pseudonimów to allonim (użycie nazwiska innej osoby), anagram (przestawienie liter lub głosek nazwiska), geonim (od nazwy geograficznej), hagionim (hieronim, od imienia świętego), prenonim (użycie imienia zamiast nazwiska), pseudoandronim i pseudoginim (użycie odpowiednio nazwiska męskiego lub żeńskiego przez osobę przeciwnej płci). Dla tego znaczenia słowa “akronim” nie używa się synonimu “skrótowiec”.


Tagi
Encyklopedia językoznawstwa ogólnegoEncyklopedia literatury
, , , , , , , ,

154 komentarze do “Akronim”

  1. When I initially commented I clicked the “Notify me when new comments are added” checkbox and now each time a comment is added I get three emails with the same comment. Is there any way you can remove me from that service? Appreciate it!

    Odpowiedz

  11. I have noticed that over the course of constructing a relationship with real estate owners, you’ll be able to get them to understand that, in every real estate transaction, a commission is paid. Finally, FSBO sellers don’t “save” the commission. Rather, they fight to win the commission by means of doing the agent’s task. In doing this, they shell out their money in addition to time to conduct, as best they’re able to, the tasks of an agent. Those jobs include disclosing the home via marketing, presenting the home to prospective buyers, constructing a sense of buyer emergency in order to induce an offer, booking home inspections, taking on qualification inspections with the financial institution, supervising maintenance, and facilitating the closing of the deal.

    Odpowiedz

  27. When I initially commented I clicked the “Notify me when new comments are added” checkbox and now each time a comment is added I get several emails with the same comment. Is there any way you can remove people from that service? Bless you!

    Odpowiedz

  30. For the away game “Rampant Hornet”, Solskjaer is expected to give Sancho a chance to play in his dominant position, that is, the attacking player on the right side. This will allow him to pull out the Major League best potential to the fullest.

    Odpowiedz

  52. ตอนต้นผมว่าเว็บไซต์ไหนก็แบบเดียวกัน ด้วยเหตุว่าเข้าไปก็พบเกมเดิมๆแม้กระนั้นเอาเข้าจริงๆมันแตกต่างกันครับผม ยิ่งเว็บไซต์ไหนที่เวลาฝากถอนจะต้องผ่านบุคลากรอันนี้ผมชังสุดเลย เสียเวล่ำเวลา ส่วนตัวผมว่า เว็บพนัน ดีสุดเลยนะครับ เค้าใช้ระบบอัตโนมัติ

    Odpowiedz

  66. After I initially left a comment I seem to have clicked on the -Notify me when new comments are added- checkbox and from now on each time a comment is added I get 4 emails with the exact same comment. There has to be a way you are able to remove me from that service? Appreciate it.

    Odpowiedz

  70. Thông Tin, Sự Kiện Liên Quan Lại Đến Thẳng Soccer Phái Nữ xem bóng đá trực tiếp trên k+pmĐội tuyển nước Việt Nam chỉ muốn một kết trái hòa có bàn thắng để lần thứ hai góp mặt trên World Cup futsal. Nhưng, để làm được như vậy

    Odpowiedz

  74. Right here is the right webpage for anyone who would like to find out about this topic. You know a whole lot its almost hard to argue with you (not that I really would want to…HaHa). You certainly put a fresh spin on a topic that has been discussed for decades. Excellent stuff, just great.

    Odpowiedz

  79. An intriguing discussion is worth comment. I do believe that you should publish more about this issue, it might not be a taboo subject but typically people do not discuss such subjects. To the next! Kind regards!!

    Odpowiedz

  85. A large percentage of of what you point out is astonishingly precise and it makes me wonder the reason why I had not looked at this in this light before. This article really did turn the light on for me as far as this subject goes. Nonetheless at this time there is actually 1 point I am not too comfortable with so while I try to reconcile that with the actual main idea of the issue, let me see exactly what all the rest of the subscribers have to point out.Very well done.

    Odpowiedz

  90. Right here is the perfect webpage for anybody who wants to find out about this topic. You know so much its almost hard to argue with you (not that I really would want to…HaHa). You certainly put a new spin on a subject that’s been written about for decades. Wonderful stuff, just wonderful.

    Odpowiedz

  97. Having read this I believed it was very enlightening. I appreciate you spending some time and energy to put this short article together. I once again find myself personally spending way too much time both reading and commenting. But so what, it was still worthwhile!

    Odpowiedz

  103. A fascinating discussion is definitely worth comment. I believe that you should write more on this topic, it might not be a taboo matter but typically people don’t discuss such subjects. To the next! Kind regards!

    Odpowiedz

  135. After I oriցinally commented I appeaг to have clicked on the
    -Notify me when new comments are added- checkbox and now eаch
    time a comment is added I reciеve 4 emails with the same commеnt.
    There haѕ to be a way yօu are able to remove me from that service?
    Kudos!

    Odpowiedz

  136. Thɑnk you for tһe good writeup. It actually ᴡas once a leisure account
    it. Ꮮook compleҳ to far added agrеeable from you!
    Howеver, how can we қeep up a cօrrespondence?

    Odpowiedz

  141. In these days of austerity in addition to relative stress and anxiety about taking on debt, most people balk up against the idea of employing a credit card to make purchase of merchandise and also pay for any occasion, preferring, instead just to rely on the particular tried and trusted approach to making settlement – hard cash. However, if you possess cash available to make the purchase entirely, then, paradoxically, that is the best time for you to use the credit card for several motives.

    Odpowiedz

  143. Most of what you articulate happens to be supprisingly appropriate and that makes me ponder why I hadn’t looked at this in this light before. This particular article truly did turn the light on for me personally as far as this specific subject goes. Nonetheless at this time there is one particular issue I am not really too comfy with and while I try to reconcile that with the actual core theme of the issue, let me observe just what the rest of the readers have to say.Nicely done.

    Odpowiedz

  151. My partneг and I stumbled over here fгom a diffeｒent web aɗdress and thougһt I might as well check things out.
    I like whɑt I see so now i’m following you. Look
    forward to checking out yοuг web page repeatedly.

    Odpowiedz

  153. Having read this I thought it was very informative. I appreciate you spending some time and energy to put this content together. I once again find myself spending a lot of time both reading and commenting. But so what, it was still worth it!

    Odpowiedz

Dodaj komentarz