Oznaczanie metalu

Oznaczanie metalu, analiza metalu, próba metalu – w metalurgii: ilościowa i jakościowa analiza rudy, metalu lub stopu metalu, mająca najczęściej na celu określenie jego jakości i czystości. Szczególne znaczenie ma probiernictwo (probierstwo) metali szlachetnych (złoto, srebro, platyna) oraz ich stopów – obejmuje ono także wyroby jubilerskie oraz np. złote monety.

W języku angielskim: assaying lub metallurgical assay.

Proces ten określa procentową zawartość danego metalu w rudzie, stopie lub innej substancji, zwłaszcza substancji zawierającej metale szlachetne. W niektórych przypadkach polega on na poddaniu badanej substancji pełnej analizie chemicznej. Często jednak ogranicza się do prostego określenia ilości jednego lub kilku składników metalu. Dokładność oznaczenia metalu zależy też w dużym stopniu od uzyskania reprezentatywnej próbki danej rudy lub stopu. Ponieważ w przypadku rud rozmieszczenie jej składników nie jest równomierne, powszechnie stosowaną metodą oznaczania jest pobranie kilku próbek z wielu miejsc, zmiażdżenie ich i wymieszanie. Ostatecznie pobierana i poddawana analizie jest próbka rudy pobrana z powstałej w ten sposób masy.

Wyróżnia się przy tym metody grawimetryczne (wagowe) i wolumetryczne (objętościowe) metalu. Analiza grawimetryczna określa jego masę, analiza wolumetryczna obejmuje natomiast objętość metalu w roztworze w porównaniu z objętością w roztworze znormalizowanym. Zazwyczaj w określaniu masy metali w próbce stosowane są metody typu wet-assay, a więc takie, w których stosuje się płynne odczynniki. Do określania objętości metalu stosuje się metody typu dry-assay. Niezbędne jest w nich przetopienie rudy w celu uzyskania metali w stanie czystym. Prażenie minerałów i rud, a także stopów i koncentratów, które zawierają metale szlachetne w celu ich wyodrębnienia określane jest terminem “kupelacja” (zobacz też kalcynowanie). W jubilerstwie do określenia próby złota stosuje się kamień probierczy, który umożliwia przybliżone określenie zawartości metali szlachetnych w stopach jubilerskich (próba złota). Do metod nieinwazyjnych należy analiza XRF – spektrometria, badanie spektroskopem fluorescencji rentgenowskiej. Stosuje się także spektrometry iskrowe, których działanie opiera się na spektrometrii emisji optycznej. W przypadku złotych monet emitowanych przez banki państwowe czystość i zawartość metalu gwarantowana jest prawnie, wielu tego rodzaju ograniczeniom podlega także probiernictwo innych wyrobów z metali szlachetnych.

Zobacz też: analiza.