della Rovere

Della Rovere – włoski ród arystokratyczny, znany głównie z dziejów Państwa Kościelnego. Wywodziło się z niego dwóch papieży, Sykstus IV i Juliusz II. Ród ten znany jest z dziejów Kościoła oraz jako książęta Urbino i władcy drobniejszych państw włoskich, jako kondotierzy, a także jako mecenasi kultury i sztuki.


Ród della Rovere – historia, przedstawiciele

Początki rodu della Rovere są skromne – w średniowieczu był to mało znaczący ród szlachecki wywodzący się z okolic Savony w Ligurii (wtedy Republika Genui). Twórcą jego potęgi był dopiero Francesco della Rovere (1414-1484), późniejszy papież Sykstus IV (od 1471 roku) – od jego pontyfikatu rozpoczyna się trwające aż po XVII wiek znaczenie rodu w historii politycznej Włoch i w historii Kościoła. Jego ojciec Leonardo (zm, 1430) zajmował się sprzedażą ryb. Papież Sykstus IV nadał członkom swojej rodziny wiele beneficjów i urzędów kościelnych, co stanowiło przejaw nepotyzmu w dziejach papiestwa. Zaaranżował też wiele małżeństw swoich krewniaków z rodami arystokratycznymi Włoch. Liczne przywileje otrzymała od Sykstusa IV również spokrewniona rodzina Riario, która także wywodziła się z okolic Savony (kardynałowie Pietro Riario i Rafaello Riario).

Wielu członków rodu wywodziło się od brata Sykstusa IV, Rafaello della Rovere (1423-1427). Jego najstarszym synem był Giuliano della Rovere (1443-1513), późniejszy kardynał i papież (1503-1513), który przyjął imię Juliusza II. Z rodem rywalizowali Borgiowie, papież Aleksander VI i jego syn Cesare Borgia.

Leonardo della Rovere (1445-1475) był od 1472 roku księciem Sory. Jego pochodzenie nie jest jasne, przypuszcza się dziś, że był raczej synem Bartolomeo, przypuszcza się dziś, że był synem nie Leonarda, ale Bartolomeo, innego brata Sykstusa IV. Sora leży w Abruzzach, na pograniczu Państwa Kościelnego i Neapolu – poprawiło to relacje obu państw. Poślubił on Joannę Aragońską, naturalną córkę króla Sycylii Ferdynanda, nie doczekał się jednak potomków. Jan della Rovere (Giovanni, ok. 1457-1501), brat Juliusza II i bratanek Sykstusa IV, był kondotierem, władcą miejscowości Senigaglia i Mondavio. Jego żoną została Giovanna da Montafeltro, córka księcia Urbino Federico da Montafeltro, po którym księstwo przeszło na jego rodzinę. Doczekał się z nią licznych potomków, od niego też wywodzi się linia książąt Urbino. Był również wikariuszem Senigaglii i Mondavio (od 1474), oraz prefektem Rzymu (od 1475). Bartolomeo della Rovere (Bartłomiej, zm. 1494) został biskupem Massy (1472) i Ferrary (1474), a także kasztelanem Zamku Świętego Anioła (1487).

Siostrą Juliusza II i córką Leonarda była też Luchina della Rovere (znana częściej jako Luchinetta, 1451-1515). Miała ona wielu potomków, często noszących rodowe nazwisko nepotów Juliusza II oraz kondotierów i drobnych władców włoskich – największe znaczenie mieli wśród nich Sisto Gara i Galeotto. Sisto Gara della Rovere (Sisto Franciotti, 1478-1517) był od 1507 kardynałem, pełnił też wiele innych urzędów kościelnych (biskup Lukki, wicekanclerz Świętego Kościoła Rzymskiego). Jego ojcem był Gara (Garra), drobny szlachcic z Savony, który także nosił rodowe nazwisko. Galeotto Franciotti della Rovere (ok. 1471(?)-1508) był kardynałem, wicekanclerzem Kościoła, biskupem Vicenzy i Lukki. Jego ojcem był Giovanfrancesco Franciotti, bankier z Lukki.

Z innej linii rodu, o nie całkiem jasnym pochodzeniu, wywodzili się Girolamo i Antonio. Ich ojcem był Basso, markiz Bistagno i Monastero, matką była zaś inna Luchina della Rovere, siostra papieża Sykstusa IV. Girolamo della Rovere (1434-1507) został w 1476 roku biskupem Recanati, a w 1477 kardynałem – był nepotem papieża Juliusza II. Pochowany został we wspaniałym grobowcu w rzymskim kościele Santa Maria del Popolo, którego twórcą był Antonio Sansovino. Antonio poślubił siostrzenicę króla Neapolu, na nim jednak ta linia rodu wygasła.

Do jeszcze innego odgałęzienia rodu, wywodzącego się jeszcze z Savony, należeli Clemente Grosso Della Rovere (ok. 1462-1504) i jego brat Leonardo Grosso (1464-1520). Clemente był biskupem Mende, w 1503 roku został kardynałem. Leonardo został kardynałem w 1505 roku. Pełnił też wiele innych urzędów kościelnych (w 1506 legat papieski w Viterbo, w 1507 legat papieski w Perugii, spowiednik papieski, kardynał kamerling), był też wykonawcą ostatniej woli papieża Juliusza II.

Istniała też gałąź rodu, która wywodziła się nie z Savony, ale z Turynu. Cristoforo della Rovere (1434-1478) był biskupem Tarentaise w Sabaudii, a od 1477 roku kardynałem. Jego młodszy brat Domenico (1442-1501) był kardynałem (1478), biskupem Corneto e Montefiascone, arcybiskupem Tarentaise (1478-82), Genewy (1482) i Turynu (od 1482). Girolamo della Rovere (1530-1592), był arcybiskupem Turynu (1564), a od 1586, dzięki wstawiennictwu księcia Sabaudii, kardynałem. Był on wielkim przeciwnikiem Wulgaty sykstyńskiej i starał się odwieść papieża Sykstusa V od jej wydania.

Książęta Urbino

Od Giovanniego, syna Leonarda, wywodziła się najbardziej znana gałąź rodu, linia książąt Urbino, z której również pochodziło wielu dostojników kościelnych. Księstwem Urbino ród władał z przerwami w latach 1508-1531.

Najstarszym synem Giovanniego był Francesco Maria I della Rovere (Franciszek Maria, 1490–1538), dowódca wojsk papieskich (kampania w Romanii w latach 1510-1511), a następnie wojsk weneckich (1523, nieudana obrona Republiki Weneckiej w konflikcie z Cesarstwem). Panował w Urbino w latach 1508-1516 i ponownie (po rządach Wawrzyńca Medyceusza) w latach 1521-1538. Cezar Borgia pozbawił go dóbr, odzyskał je jednak dzięki papieżowi Juliuszowi II. Następcą Francesca Marii był jego najstarszy syn Guidobaldo II della Rovere (1514-1574), kondotier (dowódca wojsk weneckich w latach 1450-1552 i wojsk papieskich od 1553 roku), od 1555 prefekt Rzymu. Był to władca znienawidzony przez ludność ze względu na surowe rządy i chciwość. Jego syn Francesco Maria II della Rovere (1548-1631) okazał się lepszym władcą, pomimo faktu, że cierpiał na “melancholię”. Wziął on udział w bitwie pod Lepanto, walcząc na statku flagowym książąt Sabaudii. Jego syn Federico Ubaldo (Fryderyk Ubald, 1605-1623), cierpiący na wiele chorób, zmarł wcześniej niż ojciec, być może otruty. W ten sposób wygasła główna linia rodu, a Księstwo Urbino zostało ponownie wcielone do Państwa Kościelnego. Na rzecz przyłączenia kięstwa działał poprzez wiele intryg politycznych papież Urban VIII. Giulio Feltre della Rovere (1533–78), syn księcia Urbino Franciszka Marii I, był kardynałem, biskupem Vicenzy i arcybiskupem Rawenny.

Mecenat artystyczny rodu

Członkowie rodu słynęli jako mecenasowie kultury i sztuki, tak jako papieże i rzymscy kardynałowie, jak i jako władcy Księstwa Urbino. Ród powiązany jest ściśle z największymi mistrzami sztuki renesansu. Należą do nich zwłaszcza  Melozzo da Forli (który pracował dla papieża Sykstusa IV); Rafael, Michał Anioł i Donato Bramante – których zatrudnił papież Juliusz II. Rafael stworzył słynny Portret Juliusza II (1511-1512, Londyn, National Gallery). Na dworze książęcym w Urbino działali natomiast Tycjan i Federico Barocci, których protektorem był książę Guidobaldo II. Tycjan stworzył m.in. obraz Wenus z Urbino oraz portret księżnej Urbino Eleonory z rodu Gonzagów (La Bella). Rodzina wspierała również przemysł i rzemiosło, w tym produkcję wyrobów ceramicznych, szczególnie majoliki. Urbino było wiodącym ośrodkiem produkcji majoliki swoich czasów – sygnowana ona była często znakiem liścia dębu, gdyż słowo rovere oznacza w języku włoskim dąb.

Bibliografia:

  • Ian Verstegen, Patronage and Dynasty. The Rise of the Della Rovere in Renaissance Italy, Truman State University Press, 2007.

Tagi
Encyklopedia historycznaEncyklopedia religiiEncyklopedia sztuk pięknych

Dodaj komentarz