Afiliacja
Afiliacja – w naukach społecznych i psychologii: poczucie przynależności do grupy społecznej oraz łączenie się z innymi, dążenie do nawiązywania i podtrzymywania bliskich kontaktów społecznych i osobistych z innymi osobami. Afiliacja oznaczać może również przyjęcie do określonego grona osób i powiązanie się z nim. Afiliacja stanowi potrzebę psychologiczną (potrzeba afiliacji), zaspokojenie której zapewnia jednostce poczucie więzi społecznej, poczucie społecznej akceptacji.
Etymologia: z łacińskiego rzeczownika filius, filii i przyimka a-. Affiliatio – “przyłączenie się”, dosłownie “usynowienie”
Potrzeby afiliacyjne
Człowiek jako istota społeczna (animal sociale) dąży stale do nawiązywania mniej lub bardziej ścisłych relacji z innymi osobami. Amerykański psycholog Henry A. Murray (1893-1988) w swojej teorii potrzeb wyróżnia m.in. potrzeby afiliacyjne (także: potrzeba afiliacji). Stanowią one wyraz tzw. potrzeb kontaktu emocjonalnego, należących do głównych potrzeb psychologicznych człowieka.
Wyróżnianie potrzeb afiliacyjnych jako osobnej kategorii potrzeb spotkało się z krytyką ze względu na trudności metodologiczne związane z wyodrębnianiem różnych typów potrzeb psychologicznych, wskazywano też na redundantność takiej kategorii pojęciowej (“brzytwa Ockhama”). Ostatecznie jednak potrzeba afiliacji uznana została za jedną z podstawowych potrzeb psychicznych u większości ludzi, przy czym jednak jej siła zależna jest od indywidualnych doświadczeń jednostek. Jej źródłem jest pierwotna potrzeba bezpieczeństwa, zaspokajana we wczesnym dzieciństwie przez bezpośredni kontakt dziecka z matką. Podobnie jak inne potrzeby kontaktu emocjonalnego, potrzeba afiliacji rozwija się więc na gruncie najwcześniejszych doświadczeń emocjonalnych, które zastępowane są następnie innymi rodzajami kontaktu psychologicznego. Wraz z rozwojem osobniczym rozwija się ona w potrzeby innych rodzajów kontaktu fizycznego i psychicznego. Zachowania afiliacyjne wzmacniają także obowiązujące standardy społeczne.
Rozwój potrzeb afiliacyjnych wyjaśniać można także odmiennie – poprzez odwołanie się do teorii wymiany społecznej. Tendencje afiliacyjne wzmacniane są przez panującą w społeczeństwie skłonność do wzajemnego nagradzania się. Stanowi ona podstawowy czynnik powstawania interakcji społecznych, a przez to również afiliacji.
Wysoki lub niski stopień zaspokojenia potrzeb afiliacyjnych można badać ilościowo poprzez podzielenie badanej populacji na dwie lub więcej kategorii oraz badanie związku pomiędzy afiliacją a odpowiednio dobranymi zmiennymi. Bada się także związek pomiędzy potrzebą afiliacji a potrzebami przeciwstawnymi do niej, np. potrzebą osiągnięć, analizując przez to zbiorowość społeczną pod kątem poczucia przynależności do niej u jednostek.
Afiliacja jako cecha i wartość. Wartości afiliacyjne
Niekiedy afiliacja rozumiana jest w aparaturze pojęciowej nauk społecznych odmiennie, nie jako potrzeba psychologiczna lub społeczna, ale jako cecha lub wartość, na którą podmioty działań społecznych orientują swoje działania. W takim sensie pojęcie afiliacji jest bliskim odpowiednikiem pojęcia “allocentryzm” (oznaczającego uznanie innych osób za główną wartość wyznawaną w życiu i główny przedmiot własnych działań), może być nawet używane z nim zamiennie. Ksiądz Leon Dyczewski (1936-2016), polski filozof i socjolog, podsumowując w pracy Kultura polska w procesie przemian (1993) zauważa, że “na szczycie upragnionych wartości młodego pokolenia stoją: udane, szczęśliwe życie rodzinne, odwzajemniona miłość, przyjaźń, akceptacja, życzliwość i szacunek innych. Wartości tego typu przez jednych badaczy nazywane są wartościami afiliacyjnymi, przez innych allocentrycznymi”.
Bibliografia:
- Leon Dyczewski, Kultura polska w procesie przemian, TN KUL, 1993.
- Jacek Szmatka, Małe struktury społeczne. Wstęp do mikrosocjologii strukturalnej, PWN, 1989.