Opinio communis

Opinio communis – wyrażenie łacińskie znaczące dosłownie “powszechna opinia”, “wspólna opinia”, “utarte zdanie”, “powszechny pogląd”, “powszechne mniemanie”. Występuje także w odwrotnym szyku communis opinio i w dłuższej formie communis opinio doctorum (“wspólna opinia uczonych”). Pochodzi z filozofii i teologii średniowiecznej.


Opinio communis – pochodzenie i znaczenie wyrażenia

W filozofii i teologii wyrażeniem tym określano poglądy, które w danej kwestii podzielali najbardziej cenieni i uznani autorzy (zwłaszcza filozofowie starożytni i Ojcowie Kościoła), cieszący się największym autorytetem. Jest więc ono wyrazem średniowiecznego przywiązania do auctoritas. Najwyższym autorytetem cieszył się przy tym Arystoteles, a za “opinię powszechną” przyjmowano jego metafizykę, fizykę oraz poglądy i twierdzenia z pozostałych dziedzin wiedzy. Pierwotne znaczenie wyrażenia communis opinio doctorum jest więc odmienne od współczesnego – przy czym do dziś bywa ono stosowane w ten sposób w prawie, przeciwstawiając szeroko przyjęte zdanie uczonych opiniom jednostkowym.

Dziś nazywa się tak raczej poglądy uznawane za zdroworozsądkowe lub szeroko podzielane przez opinię publiczną, ogół poglądów podzielanych przez dużą część społeczeństwa. W tym ostatnim przypadku dość często stosuje się to wyrażenie z zabarwieniem ironicznym, deprecjonując “opinię powszechną”. Podobne znaczenie ma pochodząca od Alkuina sentencja Vox populi vox Dei – “głos ludu to głos Boga”.

W retoryce bezpośrednie odwołanie się do rozumianej w ten sposób opinio communis przybiera często formę apostrofy, której funkcje zbliżone są do argumentum ad auditorem – apostrofa taka ma na celu zjednanie sobie przychylności słuchaczy w sposób erystyczny (podobnie jak tego samego rodzaju odwołania do tradycji, moralności publicznej, Boga. historii itp.).

W metodologii opinio communis ma także bardziej specyficzne znaczenie, określa pewną dyrektywę postępowania. Dyrektywa ta dotyczy postępowania w sytuacji, gdy pojawi się rozbieżność opinii. Należy według niej działać w takiej sytuacji według opinii powszechnie uznanej przez autorytety, według poglądu najbardziej rozpowszechnionego – secundum communionem opinionem.

Działając “według najbardziej rozpowszechnionego mniemania” należy w sytuacji, kiedy ma się do wyboru kilka sprzecznych (nie dających się ze sobą pogodzić) poglądów, które jednocześnie są najbardziej prawdopodobne – wybrać ten, za którym opowiadają się autorytety, największa liczba znawców zagadnienia. Zasada ta odnosi się także do wyborów moralnych, stanowi jedną z przyjmowanych sankcji moralnych.

U autorów średniowiecznych pojawia się w związku z tym często sentencja: sententia communior, ergo verior (“zdanie uznane bardziej powszechnie, a więc prawdziwsze”).

Zobacz też: argumentum ad verecundiam, chwyt erystyczny oparty na podobnej zasadzie.


Tagi
Encyklopedia filozofiiEncyklopedia retorykiKsięga przysłówLeksykon języka łacińskiego

Dodaj komentarz