Jednostka administracyjna pierwszego rzędu

Jednostka administracyjna pierwszego rzędu (jednostki administracyjne pierwszego rzędu) – jednostki podziału terytorialnego, na które dzieli się bezpośrednio dane państwo, względnie określone terytorium autonomiczne. Najwyższy szczebel podziału administracyjnego. W Polsce jednostką administracyjną pierwszego rzędu jest województwo.

Potencjał gospodarczy i społeczny jednostek administracyjnych pierwszego rzędu wiąże się przede wszystkim ze stopniem rozwoju samorządności, w tym uwarunkowaniami prawno-administracyjnymi panującymi w danym państwie, a także z samą wielkością jednostek (jednostki większe są zazwyczaj bardziej niezależne od władz centralnych). Proces zmierzający do zwiększenia niezależności jednostek administracyjnych od centralnych władz państwowych to decentralizacja, proces przeciwny to centralizacja.

Jednostki administracyjne pierwszego rzędu – nazewnictwo

Jednostki administracyjne noszą nazwy tradycyjne, warunkowane historycznie i kulturowo. Należą do nich (w odniesieniu do państw współczesnych; dla poszczególnych państw podano tylko główne jednostki):

ajmak – Mongolia

część składowa – Wielka Brytania (constituent part, także podział na hrabstwa i regiony)

departament – Benin, Boliwia, Gwatemala, Salwador, Urugwaj

emirat – Zjednoczone Emiraty Arabskie

dystrykt – Bahamy, Belize, Botswana, Brunei, Cypr, Fidżi, Lesotho, Nauru, Seszele, Timor Wschodni, Wyspy Salomona

gmina – Czarnogóra (opština), Liechtenstein (także 2 regiony), Malta (local council)

hrabstwo – Irlandia (także prowincje historyczne)

kanton – Szwajcaria

komitat – Węgry

kraj – Czechy, Słowacja

kraj związkowy – Austria (land), Niemcy (land, Bundesland)

muhafaza (muhafazat) – Egipt, Irak, Jordania, Kuwejt, Liban (także termin “gubernatorstwo”), Oman

obwód – Albania (qark), Białoruś (вобласць, wobłasć), Bułgaria, Rosja (złożony podział administracyjny, także republiki, kraje i obwody autonomiczne), Tadżykistan, Ukraina

okręg – Antigua i Barbuda, Bahrajn, Litwa, Łotwa, Norwegia, Nowa Zelandia, Serbia (także prowincje autonomiczne)

ostan – Iran

parafia – Andora, Barbados, Dominika

prefektura – Czad, Japonia (także podział na regiony)

prowincja – Angola, Arabia Saudyjska, Argentyna, Armenia, Bangladesz, Burkina Faso, Burundi, Chiny, Demokratyczna Republika Konga, Dominikana, Ekwador, Estonia, Finlandia, Gwinea Równikowa, Holandia, Indonezja, Kamerun, Kanada, Kostaryka, Kuba, Laos, Madagaskar, Nepal, Nikaragua, Pakistan, Panama, Papua-Nowa Gwinea, Południowa Afryka, Sierra Leone, Vanuatu, Zambia, Zimbabwe

region – Belgia (także 10 prowincji), Bośnia i Hercegowina (złożony podział administracyjny), Chile, Dania, Dżibuti, Erytrea, Francja (także 100 departamentów), Grecja, Islandia (głównie podział do celów statystycznych), Luksemburg, Maroko, Mauretania, Senegal, Singapur (podział nieoficjalny), Szwecja (län), Tajlandia, Tanzania, Włochy, Wybrzeże Kości Słoniowej (region administracyjny), Wyspy Marshalla, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca

rejon – Azerbejdżan (rayon)

stan – Australia, Brazylia, Indie (także terytoria związkowe), Stany Zjednoczone, Malezja, Meksyk, Nigeria

województwo – Polska

wilajet – Afganistan, Algieria

wspólnota autonomiczna – Hiszpania (także 50 prowincji)

żupania – Chorwacja