Facjatka

Facjatka, także facjata – w terminologii architektonicznej: typ pomieszczenia w kondygnacji strychowej. Rozumie się pod tym terminem strychowe pomieszczenia mieszkalne, których przebite przez połać dachu okna ujęte są we własne ścianki. Okna te, w typie lukarny, nakryte są dodatkowymi, osobnymi daszkami, prostopadłymi do kalenicy głównego dachu budynku. Pomieszczenie takie stanowi więc rodzaj nadbudowy ponad gzymsem budynku. W rozumieniu swobodniejszym, potocznym, określa się tak skromne pokoiki lub nawet małe mieszkania na poddaszach.

Etymologia: z języka włoskiego: facciata – “fasada”.

Skromna facjatka i ozdobna mansarda

Facjatki znane są już architekturze średniowiecznej. Występują przede wszystkim w architekturze świeckiej. W zamkach, pałacach, dworach i bogatych kamienicach mieszczańskich występowały często facjatki o charakterze ozdobnym. Szczególnie ozdobna facjatka określana bywa jako “mansarda” (zwłaszcza w odniesieniu do pomieszczeń znajdujących się pod dachem mansardowym). W architekturze XIX i początku XX wieku facjatki stanowiły charakterystyczny element budynków podmiejskich, takich jak wille i dworki. Umieszczano je przeważnie na głównej osi budynku, często dodając do nich balkon. Często przybierały formę zamkniętego trójkątnym szczytem ryzalitu.

Choć istnieją ozdobne i wystawne mansardy, facjatka to zazwyczaj pomieszczenia niewielkie i skromne, dawniej często mieszkania ubogich. Znanym przykładem z literatury jest pokój Ani Shirley (Ania z Zielonego Wzgórza: “Lecz pomimo że był to kąt czysty i jasny, nie wydawał się odpowiedni dla dziewczynki. Wobec tego, że o przyjęciu takiej bezdomnej istoty w gościnnym pokoju nie mogło być mowy, pozostawał tylko wychodzący na wschód pokoiczek na facjatce.”). W angielskim oryginale pokoik Ani to gable room, podobnie jak samo Zielone Wzgórze – Green Gables.

W gwarze uczniowskiej

W gwarze uczniowskiej słowo to może oznaczać nauczycielkę (przekształcenie określenia “facetka”).