Aaron

Aaron – postać biblijna, założyciel i głowa warstwy kapłańskiej starożytnego Izraela. Lewita, pierwszy arcykapłan, reprezentujący przyznanie na wyłączność funkcji kapłańskich potomkom Lewiego: jego potomkowie, “dom Aarona“, stanowili wśród Izraelitów warstwę kapłańską. Syn Amrama i Jokebed (Jochebed), który wraz z młodszyn bratem Mojżeszem i siostrą Miriam wyprowadził Izraelitów z Egiptu. Spotyka się też pisownię Aron. Znany przede wszystkim z Księgi Wyjścia i całego Pięcioksięgu, przekazy o Aaronie znajdują się jednak także w wielu późniejszych dokumentach tradycji różnych religii: w wielu rolach pojawia się w tradycji i myśli chrześcijańskiej, judaistycznej i islamskiej. Datowany tradycyjnie na XIV wiek p.n.e.


Aaron: w Biblii

Rodzina Aarona

Zobacz więcej w osobnym artykule: Aaronici.

Jako syna Amrama i Jokebed opisują go Księga Wyjścia (6,20) oraz Księga Liczb (26,59). Jokebed była ciotką Amrama, pochodziła z pokolenia Lewiego. Lewitą (a właściwie prawnukiem Lewiego) był także sam Aaron (Księga Wyjścia 4,14). Imię Aaron jest rozmaicie objaśniane – jako “oświecony”, “mówca”, lub jako “mieszkaniec gór” czy też “góra siły”. Od swojego brata Mojżesza był starszy o trzy lata, razem z nim wspierał Izrael w czasie niewoli egipskiej (Księga Wyjścia 5; 6,26; 7-12) i przy wyjściu z Egiptu do Ziemi Obiecanej (Księga Wyjścia 16; 17,10; 19,24). Od siostry Miriam był natomiast o kilka lat młodszy.

Jego żoną była Eliszeba (tłumaczone jako Elżbieta: od Eliszeby pochodzi zresztą to popularne imię). Eliszeba była córką Aminadaba i siostrą Nachszona, pochodziła z plemienia Judy (Księga Wyjścia 6,23; 1 Księga Kronik 2,10). Aaron miał z nią czterech synów o imionach Nadab, Abihu, Eleazar i Itamar.

Mojżesz i Aaron w Egipcie

Mojżesz i Aaron przez długi czas nie widzieli się: to Bóg nakazał Aaronowi wyjść na pustynię na spotkanie brata, aby mogli razem przygotować wyjście Izraela z Egiptu (Księga Wyjścia 4,14; 4,27-30). Choć to Mojżesz był przywódcą Izraelitów, Aaron działał jako jego “usta”, gdyż był człowiekiem wymownym (Księga Wyjścia 4,16: “Zamiast ciebie on będzie mówić do ludu, on będzie dla ciebie ustami, a ty będziesz dla niego jakby Bogiem” – relację Aarona do Mojżesza przyrównać można więc do relacji proroka do Boga). Obaj bracia razem stanęli przed faraonem by nakłonić go do wypuszczenia Izraelitów z kraju, ale to Aaron przemawiał do faraona i to on uczynił przed nim cud przemienienia laski w węża, aby ukazać mu moc Jahwe.

Wkrótce przed opuszczeniem Egiptu przez Izraelitów, Bóg nakazał i Mojżeszowi, i Aaronowi, aby corocznie obchodzono święto Paschy (Pesach) na pamiątkę tego wydarzenia. Tylko sam Mojżesz jednak mógł wejść na górę Synaj (Księga Wyjścia 12) i tylko on rozmawiał z Bogiem “twarzą w twarz”.

Wyjście Izraelitów z Egiptu

Kiedy Izraelici walczyli na Synaju z Amalekitami, Aaron i Chur (według późniejszych źródeł mąż lub syn Miriam) wyszli razem z Mojżeszem na górę. W czasie długiej bitwy, w której Izraelitami dowodził Jozue, podtrzymywali wzniesione w górę ręce Mojżesza, co zapewniło Izraelitom zwycięstwo (Księga Wyjścia 17,8-13).

Kiedy Mojżesz szedł na górę Synaj, gdzie otrzymać miał tablice z dziesięcioma przykazaniami, Aaron z synami Nadabem i Abihu oraz siedemdziesięcioma starszymi Izraela towarzyszyli mu przez część drogi. W drodze ukazał im wszystkim się Bóg (Księga Wyjścia 19,24; 24,9-11).

Pismo Święte nie przedstawia jednak Aarona jako osoby świętej, a w każdym razie jako całkowicie pozbawionej wszelkich przewin. To właśnie on, kiedy Mojżesz długo nie powracał z góry Synaj, uczynił złotego cielca, któremu to Izraelici oddawali bałwochwalczy kult, co ściągnęło gniew Jahwe (Księga Wyjścia 32,4; Księga Psalmów 106,19). Po powrocie Mojżesza Bóg wysłuchał Mojżesza, który wstawił się wtedy przed Nim za Aaronem i całym Izraelem (Księga Powtórzonego Prawa 9,20). Wraz z Mojżeszem Aaron dopuścił się w Kadesz nieposłuszeństwa wobec Boga, kiedy to w czasie buntu Izraelitów bracia nie uwielbili Go dostatecznie przy wodach Meriba. Za karę obaj nie dotarli do Ziemi Obiecanej, umierając przy jej granicach.

Zachodziły też konflikty między Mojżeszem i Aaronem, który razem z siostrą Miriam mówił źle o bracie. Mojżesz wziął bowiem za żonę kobietę obcego pochodzenia, Kuszytkę (Księga Liczb 12,1), prawdopodobnie po śmierci Sefory. Miriam ukarana została za tę przewinę trądem, z której jednak po pewnym czasie, po modlitwach braci, została uleczona. Zazwyczaj jednak bracia zgodnie współpracowali, Aaron stanął np. po stronie Mojżesza w czasie buntu Lewity Koracha (Księga Liczb 16).

Aaron arcykapłanem

Ustanowienie kapłaństwa Aarona i jego synów relacjonuje przede wszystkim Księga Kapłańska (8). Na górze Synaj Bóg przekazał Mojżeszowi zbiór poleceń dotyczących kultu. Polecenia te obejmowały sposób sprawowania ofiar, szaty i namaszczenia kapłańskie oraz sposób wprowadzania w czynności kapłańskie. Zgodnie z nimi Aaron i jego synowie zostali konsekrowani na kapłanów, przy czym Aaron został arcykapłanem.

Po buncie Koracha Aaron jako arcykapłan stał się “pośrednikiem pojednania” pomiędzy Bogiem i jego ludem. Lewita Korach zazdrosny był nie tylko o władzę Mojżesza, ale także o urząd kapłański Aarona. Zagłada Koracha i wyraźne znaki Boże, że to Aaron jest jego kapłanem stanowiły dodatkowe wzmocnienie autorytetu urzędu arcykapłańskiego. Dodatkowym znakiem było także to, że laska Aarona zakwitła jako jedyna spośród dwunastu, które przywódcy wszystkich pokoleń Izraelitów na polecenie Boga złożyli w Namiocie Spotkania. Wypuściła ona kwiaty i pączki oraz wydała dojrzałe migdały. Stanowiło to znak, że to właśnie Aaron jest wybrańcem Boga (Księga Liczb 17). Laska Aarona na pamiątkę tego wydarzenia i jako znak Bożego pochodzenia jego kapłaństwa została zachowana w Namiocie Spotkania, co poświadcza także List do Hebrajczyków (9,4).

Raz do roku, w czasie święta Jom Kippur (Dzień Przebłagania), Aaron mógł wejść do Miejsca Najświętszego (Sancta sanctorum). Stanowiło ono wewnętrzne sanktuarium w Namiocie Spotkania (Świętym Przybytku). Ubrany w szaty kapłańskie składał tam Bogu ofiarę całopalną (Księga Kapłańska 16). Wraz z urzędem arcykapłańskim prawo to odziedziczyli po nim jego potomkowie: jego następcą został syn Eleazar.

Według Księgi Liczb (20) Aaron zmarł w wieku na szczycie góry Hor, kiedy miał 123 lata. Jego następcą został syn Eleazar, któremu na górze Hor Mojżesz przekazał szaty arcykapłańskie. Opłakiwano go przez 30 dni. Według reprezentującego odmienną tradycję fragmentu Księgi Powtórzonego Prawa (10) zmarł w okolicach Moserze.

Dom Aarona (Aaronici, potomkowie Aarona)

Zobacz więcej w osobnym artykule: Aaronici.

Eleazar i Itamar byli jedynymi synami Aarona, którzy przeżyli ojca. Urząd arcykapłana potomkowie Eleazara dzierżyli aż do czasów, gdy arcykapłanem został potomek Itamara Eli. Nadab i Abihu zmarli natomiast przed ojcem, gdyż nie wykonywali prawidłowo czynności kultowych (Księga Kapłańska 10,1-2).

W czasach króla Dawida dom Aarona był już, jako podaje 1 Księga Kronik (12,27), bardzo liczny. Potomków Aarona określa się terminami “dom Aarona”, “aaronici” lub – rozumianym jako rzeczownik zbiorowy – określeniem “Aaron”. Istniały też inne niż dom Aarona gałęzie rodu Lewiego, inni lewici pełnili jednak niższe funkcje kultowe i nie mogli zbliżać się do ołtarza.

Aaron: w tradycji chrześcijańskiej, żydowskiej i islamskiej

W tradycji żydowskiej obecne jest znaczne zainteresowanie naturą relacji między Mojżeszem i Aaronem. Zainteresowanie wzbudza zwłaszcza fakt że to Aaron, a nie Mojżesz został arcykapłanem Jahwe. Aaron był wprawdzie starszym bratem, ale to Mojżeszowi Bóg powierzył przywództwo nad Izraelitami. Fakt ten tłumaczony jest zazwyczaj początkową oporem Mojżesza przed podjęciem misji,  którą powierzył mu Bóg. Rozważano w związku tym problemem właśnie fakt starszeństwa Aarona wobec Mojżesza.

Istnieje wiele różnych interpretacji judaistycznych udziału Aarona w bałwochwalczym kulcie złotego cielca. Według niektórych egzegetów musiał wziąć w nim udział, gdyż inaczej zostałby zabity. XI-wieczny komentator Raszi (Szlomo ben Icchak), działający na terenie Francji, uważał że cielec stanowił symbol samego Mojżesza jako przebywającego wtedy w oddaleniu od Izraela przywódcy.

Postać Aarona znana jest także rękopisom z Qumran. Obecna jest w nich doktryna dwóch mesjaszów, mesjasza Aarona i mesjasza Izraela. Pierwszy z nich ma charakter kapłański, drugi charakter królewski i świecki. Doktryna ta wyraźnie różnicuje rękopisy z Qumran i chrześcijaństwo.

W tradycji chrześcijańskiej Aaron jako arcykapłan stanowi prefigurację Chrystusa. Kapłaństwo Aarona kierowało Izrael ku nowemu kapłaństwu, kapłaństwu Chrystusa, który Sam stał się “arcykapłanem na wieki na wzór Melchizedeka” (List do Hebrajczyków 6,20). Tradycja chrześcijańska, choć widzi w kapłaństwie Aarona obraz kapłaństwa Chrystusowego, za Listem do Hebrajczyków przeciwstawia więc kapłaństwo Aarona i kapłaństwo Melchizedeka. Spośród Ojców Kościoła na rozróżnienie to szczególną uwagę zwraca Cyryl z Aleksandrii. Grzegorz Wielki podkreśla natomiast funkcję Aarona jako pośrednika między Bogiem a ludźmi, która to stanowi prefigurację Odkupienia. Z domu Aarona wywodził się Jan Chrzciciel oraz jego matka, święta Elżbieta.

tradycji islamskiej Aaron jest postacią darzoną wielkim szacunkiem. W wielu miejscach wysławia go Koran. Tradycja identyfikuje górę Hor, gdzie umarł, z Dżabal Harun (Gebel Harun, Jebel Nebi Harun) w pobliżu Petry. Tam znajduje się też według tradycji grób Aarona. Od XIV wieku na jednym z jej dwóch szczytów istnieje też meczet. Nie jest to jednak jedyna z możliwych identyfikacji góry Hor, inna znajduje się na Synaju. Jako możliwą lokalizację wymienia się także górę Hermon.


Tagi
Encyklopedia BibliiEncyklopedia religii

Dodaj komentarz