Jakub Adamczewski

Jakub Adamczewski, ur. w 1763 roku, zmarły 20 czerca 1812 roku – polski dramatopisarz i tłumacz.


Jakub Adamczewski: Biografia i twórczość

Jakub Adamczewski urodził się w 1763 roku w Poznańskiem. W ostatnich latach istnienia Rzeczypospolitej oraz w czasach Księstwa Warszawskiego pracował jako urzędnik. Pełnił obowiązki regenta kancelarii Komisji Rządzącej, Rady Stanu i Rady Ministrów.

Działalnością literacką i redaktorską zajął się po rozbiorach Polski. W 1799 roku związał się z Teatrem Narodowym: od 1811 roku wchodził w skład jego dyrekcji, był także cenzorem sztuk. Dla Teatru Narodowego tworzył przekłady i przeróbki francuskich utworów dramatycznych, głównie popularnych, lekkich komedii (np. Stary bezżeniec, czyli Skutki bezżeństwa w starości). Tłumaczył także francuskie i włoskie libretta operowe i melodramaty.

Do utworów operowych, których teksty tłumaczył, należą Nurzahad i Szeredin, czyli Człowiek nieśmiertelny oraz Frozyna, czyli Siedem razy jedna. Muzykę do orientalnego melodramatu w trzech aktach Nurzahadad i Szeredin skomponował Józef Elsner, został on wystawiony w Warszawie w 1805 roku. Autorem tekstu oryginalnego (Nourjahad et Chérédin, ou l’Immortalité à l’épreu) był Louis-Charles Caigniez. Autorem muzyki do komedioopery Frozyna był Jan Stefani, wystawiono ją wydano w 1806 roku. Autorem tekstu oryginalnego (Phrosine, ou la dernière venue) był Jean-Baptiste Radet. W 1808 roku wystawiono z muzyką Józefa Elsnera operę Urojenie i rzeczywistość, także z librettem tłumaczonym z francuskiego.

Adamczewski był stałym współpracownikiem Franciszka Ksawerego Dmochowskiego. Dmochowskiemu dopomagał stale (lata 1801-1805) w redagowaniu miesięcznika literacko-poetyckiego “Nowy Pamiętnik Warszawski”. Współpracował także z Tadeuszem Mostowskim jako korektor wydawanej przez niego serii wydawniczej “Wybór Pisarzów Polskich” (także: “Wybór Celniejszych Pisarzów Polskich”). Dla dziennika “Gazeta Warszawska” tłumaczył zagraniczne artykuły prasowe.

Swoje przekłady publikował m.in. w ramach serii “Wybór Powieści Moralnych i Romansów” i “Wybór Podróży”. W tej pierwszej ukazały się przekłady dzieł Tysiąc dni i jeden (Mille et un jours – Contes persans, François Pétis de la Croix) i Matki rywalki (Les Mères rivales, ou la calomnie, Stéphanie Félicité de Genlis).

Zmarł na suchoty w Warszawie 20 czerwca 1812 roku. Pochowano go na Powązkach. W nekrologu, który zamieściłą “Gazeta Warszawska”, napisano o nim: “Dobry mąż, nieskażony obywatel, nieoceniony przyjaciel, z słodkością charakteru jednał duszę mocną i żadnymi przeciwnościami niezgiętą; dał tego dowód w dziewięciomiesięcznej ciężkiej chorobie, ciągle cierpiąc, nigdy tego nie okazał, a przekonanym będąc o bliskim zgonie, starał się tym bardziej ukrywać boleść, aby nie smucić odwiedzających go przyjaciół”.

Jakub Adamczewski: Wybrane dzieła

Utwory własne, w tym przeróbki

  • Stary bezżeniec, czyli skutki bezżeństwa w starości. Komedia w 3 aktach z francuskiego, wyst. Warszawa 1799, (autorstwo według L. A. Dmuszewskiego)
  • Abbé de l’Épée, czyli nauczyciel głuchych i niemych. Komedia historyczna w 5 aktach, wyst. Warszawa luty(?) 1802, wyd. Warszawa 1802 pt. L’Abbé de l’Épée – instytutor głuchych i niemych, (według J. N. Bouilly: L’Abbé de l’Épée)
  • Dziwactwa fortuny, czyli młody filozof. Komedia w 5 aktach, wyst. Warszawa 1802, (autorstwo ustalił E. Szwankowski za Gazetą Warszawską; sztukę tę tłum. również K. Hebdowski – wyst. 12 maja 1805; według J. M. Loaisel de Tréogate: La Bizarrerie de la fortune)
  • Tom Dżon w Londynie. Komedia w 5 aktach z francuskiego tłumaczona, wyst. Warszawa 20 listopada 1803, (autorstwo ustalił E. Szwankowski za Gazetą Warszawską; według P. J. B. Desforges: Tom Jones à Londres)
  • Bankructwo partacza. Komedia w 1 akcie z francuskiego tłumaczona, wyst. Warszawa 22 października 1805; fragmenty ogł. Dykcjonarzyk teatralny, Poznań 1808, (autorstwo według L. A. Dmuszewskiego; według A. L. D. Martainville: La Banqueroute du savetier à propos de bottes; sztukę tę przerabiał również A. Żółkowski)
  • Nurzahad i Szeredin, czyli człowiek nieśmiertelny. Melodrama w 3 aktach, po francusku napisana przez L. E. Caignez, przełożona na język polski przez J. A. 1805 w Warszawie, rękopis: Ossolineum sygn. 5122/I, wyst. Warszawa 8 grudnia 1805 z muzyką J. Elsnera i baletem Szlancowskiego; inny tytuł: Nurzahad, czyli nieśmiertelność i bogactwa, (tytuł oryginału: Nourjahad et Chérédin, ou l’immortalité à l’épreuve)
  • Potajemne małżeństwo. Opera komiczna w 2 aktach, z włoskiego tłumaczona, z muzyką sławnego Cimarosa, wyst. Warszawa 27 grudnia 1805, (autorstwo według M. Karasowskiego)
  • Frozyna, czyli siedem razy jedna. Komedioopera w 1 akcie J. B. Radata przerobiona na język polski i powiększona przez…, z muzyką p. Stefaniego, wyst. Warszawa 21 lutego 1806, wyd. Warszawa 1806, (tytuł oryginału: Phrosine, ou la dernière venue)
  • Opera komiczna. Opera w 1 akcie z francuskiego p. Ségur tłumaczona, z muzyką Della-Maria, wyst. Warszawa 2 maja 1806; fragmenty ogł. Dykcjonarzyk teatralny, Poznań 1808 oraz Gazeta Warszawska 1806, nr 36 i Gazeta Korespondenta Warszawskiego 1806, nr 36, (autorstwo według M. Karasowskiego)
  • Kochanek przebrany, czyli obrót garderobianki. Komedia w 1 akcie z francuskiego p. (N.) Gersin tłumaczona, wyst. Warszawa 27 grudnia 1806; autorstwo według Estreichera I (1872)
  • Helena, księżna (księżniczka) Taraskony. Opera historyczna w 3 aktach z francuskiego tłumaczona, z muzyką Méhula, wyst. Warszawa 4 października 1807; fragmenty ogł. Dykcjonarzyk teatralny, Poznań 1808, (autorstwo według L. A. Dmuszewskiego; według J. N. Bouilly: Hélène)
  • Ślepowron, czyli pojedynek po omacku. Komedia w 1 akcie z francuskiego tłumaczona, wyst. Warszawa 21 lutego 1808; autorstwo według Rocznika Teatru Narodowego Warszawskiego od 1 stycznia 1808 – do 1 stycznia 1809 (Warszawa 1809)
  • Suknia balowa pana Gramont (de Grammont). Komedia w 1 akcie z francuskiego, wyst. Warszawa 11 marca 1808; autorstwo według Rocznika Teatru Narodowego Warszawskiego od 1 stycznia 1808 – do 1 stycznia 1809 (Warszawa 1809)
  • Urojenie i rzeczywistość. Opera w 1 akcie z francuskiego tłumaczona, z muzyką J. Elsnera, wyst. Warszawa 22 kwietnia 1808; autorstwo według Rocznika Teatru Narodowego Warszawskiego od 1 stycznia 1808 – do 1 stycznia 1809 (Warszawa 1809)
  • Papirius, czyli ciekawość dawnych kobiet. Operokomedia w 1 akcie z francuskiego przerobiona przez…, z muzyką J. Stefaniego, wyst. Warszawa 15 maja 1808, wyd. Warszawa 1808 i 1810; według sztuki N. Gersin; por. Estreicher I (1959), 24
  • Achilles. Opera heroiczna we 2 aktach, z włoskiego tłumaczona, pierwszy raz w przytomności… Fryderyka Augusta, króla saskiego… na teatrze warszawskim przez artystów polskich śpiewana, 3 grudnia 1808. Przekładanie… Muzyka F. Päera, dekoracje J. Plerscha; wyd. (Warszawa 1808) 2 wyd., (Szwankowski podaje inną datę dzienną wystawienia: 6 grudnia 1808)
  • Zmyślony Stanisław (Zmyślony Stanisław Leszczyński). Komedia w 3 aktach z francuskiego A. V. Pineux-Duval tłumaczona, wyst. Warszawa 1 stycznia 1811; autorstwo według Rocznika Teatru Narodowego Warszawskiego od 1 stycznia 1808 – do 1 stycznia 1809 (Warszawa 1809), tytuł oryginału: Le Faux Stanislas
  • drobne utwory ogł. w czasopismach: Nowy Pamiętnik Warszawski (1801-1805) i Pamiętnik warszawski (1809).

Przekłady

  • L. La Fontaine: Dziennik zdrowia dla wszystkich stanów wydany przez…, t. 1-4, Warszawa 1801-1802; tłumacza wskazał Estreicher I (1959), 24
  • A. F. Kotzebue: Najpamiętniejszy rok życia A. Kotzebue przez niego samego opisany, t. 1-2, Warszawa 1802; tłumacza wskazał Estreicher I (1959), 24
  • F. Pétis de La Croix: Tysiąc dni i jeden. Powieści perskie (tłumaczone na język francuski) przez…, a na polski przez…, wyd. w: Wybór Powieści Moralnych i Romansów, t. 4-12, Warszawa 1804-1805 i wyd. osobne: t. 1-3, Warszawa 1805
  • S. F. de Genlis: Matki rywalki, czyli dwie matki jednego dziecięcia, t. 1-3, Warszawa 1805, wyd. następne: Lublin 1819
  • szereg drobniejszych przekładów ogł. ponadto w seriach T. Mostowskiego: Wybór Powieści Moralnych i Romansów, t. 1-20, Warszawa 1804-1805 i wyd. tytułowe Warszawa 1815 oraz Wybór Podróży Znakomitszych Naokoło Ziemi i w Różne jej Strony, czyli Geografia Historyczna, t. 1-12, Warszawa 1805-1806.

Tagi
Encyklopedia literaturyEncyklopedia teatruMała encyklopedia WarszawyWielka encyklopedia opery

Dodaj komentarz