Action Painting

Action Painting, także malarstwo akcji, malarstwo gestu (gestual painiting) – w terminologii sztuk pięknych: technika malarska, sposób malowania polegający na spontanicznym rozlewaniu farby na płótno, chlapaniu farbą i rozlewaniu jej. Jednocześnie, w szerszym znaczeniu, nurt w malarstwie, stanowiący bliską taszyzmowi odmianę ekspresjonizmu abstrakcyjnego (zobacz: sztuka abstrakcyjna), pozostający w obrębie abstrakcji organicznej.


Dla nurtu tego charakterystyczna jest spontaniczność, intuicyjność, instynktowność, emocjonalność, energia i agresywność w gestach rąk i ciała, a przede wszystkim dominacja procesu twórczego nad finalnym produktem artystycznym. Istotny jest także element przypadkowości, uzyskiwany przez kapanie farbą i rozlewanie jej. Nie oznacza to jednak lekceważenia ukończonego już dzieła – oddziałuje ono na widza przede wszystkim kolorem i fakturą, widoczną dla niego żywiołowością i swobodą w traktowaniu materii malarskiej.

Niekiedy termin rozumie się też dość swobodnie, jako wszelkie bardzo swobodne i ekspresyjne techniki sztuki współczesnej, w tym happening i performance czy dekolaż. Wlicza się tu także działania artystyczne o charakterze psychoterapeutycznym, ludycznym i pedagogicznym. Wydaje się, że bardziej właściwym określeniem tego rodzaju działań jest sztuka akcji.

Jackson Pollock i źródła Action Painting

Różnego rodzaju automatyczne techniki malarskie obecne w wielu odmianach abstrakcji organicznej wywodzą się przede wszystkim z surrealizmu. Sam termin wprowadził w 1952 roku amerykański krytyk Harold Rosenberg (1906-1978). Termin akcentował popularny wtedy pogląd, że obraz nie jest nigdy dziełem skończonym, ale zawsze stanowi zapis procesu twórczego. Dzieła ekspresjonistów abstrakcyjnych stanowią refleksję rozwijanych w latach 20. i 30. w Europie automatycznych technik surrealizmu. Przy tym jednak automatyzm surrealistów to “gryzmoły” tworzone bez świadomego udziału artysty – tworzone głównie w celu pobudzenia nieświadomych skojarzeń u odbiorcy, podczas gdy automatyzm abstrakcjonistów dostarcza  przede wszystkim środków wyrazu instynktownej siły twórczej samego artysty. Zadaniem dzieła sztuki jest raczej przedstawienie widzowi tych sił, niż przebudzenie ich w nim samym. W odróżnieniu od surrealizmu, w Action Painting podstawowe znaczenie ma więc sam akt twórczy i sam moment interakcji artysty z tworzywem malarskim, tak samo ważny, jak samo dzieło.

Głównym reprezentantem Action Painting był Jackson Pollock, który już od 1947 roku stosował dripping, technikę malarską polegającą pierwotnie na malowaniu strugą lakieru wyciekającą z przedziurawionej puszki. Pollock nie stosował tradycyjnych farb olejnych, ale emalie i lakiery przemysłowe, które mieszał z piaskiem i odłamkami szkła. Nie stosował też tradycyjnych pędzli, ale przybory takie jak patyki i rozpylacze (obok bezpośredniego rozlewania farby wprost z puszki na rozłożone na podłodze płótna). Pollock zerwał więc całkowicie z tradycyjnymi technikami malarskimi. Twórczość Pollocka w latach 40. otworzyła drogę do śmiałych technik charakteryzujących ruch.

Obok Pollocka, artystą który zapoczątkował Action Painting był także Willem de Kooning. Pionierski charakter miało jego dzieło Kobieta powstające na początku lat 50., cechujące się bogatą, ekspresyjną emocjonalnością stylistyczną.

Inni przedstawiciele Action Painting. Action Painting a ekspresjonizm abstrakcyjny

Szczyt rozwoju nurtu przypadał na lata 50. XX wieku, w Stanach Zjednoczonych był to wtedy główny nurt ekspresjonizmu abstrakcyjnego, a nawet najbardziej wpływowy kierunek artystyczny w ogóle. Już pod koniec dekady wielu głównych przedstawicieli kierunku odeszło od niego na rzecz “malarstwa barwnych płaszczyzn”, color field painting. To właśnie oba te nurty łącznie określa się terminem “ekspresjonizm abstrakcyjny”. Sztuka lat 60. to już w dużej mierze rebelia przeciw irracjonalizmowi Action Painting.

Prócz Pollocka, przedstawicielami Action Painting byli także inni malarze amerykańscy – Willem de Kooning, Franz Kline, Bradley Walker Tomlin i Jack Tworkov. Termin stosowany jest często, podobnie jak “malarstwo gestu”, jako synonim amerykańskiego ekspresjonizmu abstrakcjonistycznego. Z drugiej strony stosowany jest on także w odniesieniu do twórczości wielu malarzy europejskich, do których należeli m.in. Hans Hartung, Gérard Ernest Schneider i Pierre Soulages. Nie należy jednak utożsamiać tego pojęcia z ekspresjonizmem abstrakcyjnym, nie obejmuje ono bowiem


Tagi
Encyklopedia sztuk pięknychLeksykon języka angielskiego

Dodaj komentarz