Założenie pytania

Założenie pytania – w logice pytań (logice erotetycznej): każdemu pytaniu towarzyszą określone założenia, tezy, które pytający domyślnie przyjmuje. Przekazują one pewne informacje – informacje te są prawdziwe lub fałszywe, w zależności od tego, czy prawdziwe lub fałszywe są założenia pytań. Tak np. pytanie “Czy widziałeś już mój nowy samochód?” przekazuje informację, że zadający pytanie posiada nowy samochód.

Pytania sugestywne

Pytania, które zostały zadane nie w celu uzyskania odpowiedzi, ale po to, by pośrednio przekazać rozmówcom pewną informację, określa się jako pytania sugestywne. Spotkać się można także ze swobodnymi określeniami typu “pytanie z tezą”, “pytanie z założeniem” – co jest określeniem o tyle niepoprawnym że, jak zauważono wyżej, każde pytanie posiada jakieś założenia. Określenia te odnoszą się zresztą nie tylko do pytań przekazujących pewne informacje, ale też do pytań stanowiących pewnego rodzaju erystyczne środki nacisku, wymuszających na interlokutorze uznanie założenia pytania za zdanie prawdziwe.

Pozytywne założenie pytania

Założenie, według którego na dane pytanie istnieje odpowiedź pozytywna, to pozytywne założenie pytania. Istnieją jednak także takie pytania, na które nie można podać prawdziwej odpowiedzi bezpośredniej (odpowiedzi odpowiadającej strukturze pytania). Tak np. w odniesieniu do pytania “kto jest obecnym królem Polski?” każda odpowiedź bezpośrednia, zbudowana według schematu “x jest obecnym królem Polski”, będzie zdaniem fałszywym. Właściwa odpowiedź na takie pytanie, typu “Polska obecnie nie jest królestwem”, nie stanowi odpowiedzi bezpośredniej – odpowiedź tego rodzaju określana jest jako odpowiedź znosząca pozytywne założenie pytania. Odpowiedzi znoszące założenia pozytywne pytań stwierdzają fałszywość tych założeń.

W przypadku pytań dopełnienia założenie pozytywne uzyskuje się przez związanie funkcji zdaniowej powstałej z osnowy kwantyfikatorem egzystencjalnym.

Negatywne założenie pytania

Zdarza się także sytuacja przeciwna, niż przedstawiona wyżej – taka, gdy na dane pytanie nie można udzielić fałszywej odpowiedzi bezpośredniej, gdyż każda odpowiedź na to pytanie stanowi zdanie prawdziwe. Pytanie takie to np. “Która liczba parzysta dzieli się przez dwa?”.

Zobacz też: błąd wielu pytań w jednym.