Wychowanie plastyczne

Wychowanie plastyczne – wychowanie w zakresie uczestnictwa w kulturze wizualnej, w tym kształcenie w zakresie widzenia plastycznego i świadomości artystycznej. Stanowi element wychowania estetycznego i istotną część wychowania ogólnego – por. wychowanie przez sztukę. W ramach edukacji szkolnej odbywa się także w obrębie osobnych przedmiotów szkolnych, takich jak “sztuka” (dawniej pod nazwą “plastyka”).

Wychowanie plastyczne jako część wychowania estetycznego

Wychowanie plastyczne pozwala na integrację wielu sfer psychiki ludzkiej i przydatnych w życiu umiejętności. Integracja ta obejmuje życie intelektualne, życie emocjonalne oraz umiejętności manualne. Dzięki niej wychowane plastyczne stanowi więc przygotowanie do życia w społeczeństwie.

Przed wychowaniem plastycznym rozumianym jako przedmiot szkolny stoją przy tym specyficzne zadania. Jego podstawą jest samo operowanie formami wizualnymi – tak aktywne, jak i odtwórcze, obejmujące odbiór sztuki. Operowanie formami wizualnymi jest przy tym formą ingerencji w życie emocjonalne i formą kształtowania go, przy wykorzystaniu wielu możliwości, które stwarza obcowanie ze sztuką.

Rolą wychowania plastycznego jest przy tym kształtowanie uczestnictwa we wszelkich aspektach kultury wizualnej, w tym kształcenie widzenia plastycznego i kształcenie świadomości artystycznej. Widzenie plastyczne i świadomość artystyczna stanowią tak środki kształtowania osobowości, jak i metody przygotowania do życia w kulturze rozumianej jako sposoby życia w zbiorowości ludzkiej.

W powszechnym wychowaniu plastycznym, w skład którego wchodzi także nauka szkolna, realizowana musi więc być także spontaniczna twórczość plastyczna dziecka. Jest ona przy tym nie tylko niezbędnym warunkiem rozwoju twórczego stosunku do świata i życia. Pozwala także na spontaniczne, łatwe odkrywanie struktury pojęciowej sztuki. Wypowiedź artystyczna dziecka w szkole nie służy więc mnożeniu amatorskich wypowiedzi artystycznych, eksponowanych na wystawach w szkolnych gablotach czy też jako prace konkursowe. Jej celem jest dostrzeganie w sztuce i w otaczającej dziecko rzeczywistości wizualnej pewnego ładu kompozycyjnego. Umiejętność dostrzegania tego ładu przydatna jest w odbiorze samych dzieł sztuki, przestrzeni wizualnej oraz stosunków międzyludzkich.

Program kształcenia plastycznego i stosowane do jego realizacji metody powinny też służyć rozwijaniu wyobraźni (por. wyobraźnia artystyczna), zaangażowania w wykonywaną pracę oraz umiejętności podejmowania decyzji. Ułatwia to “świadomość artystyczna” rozumiana jako refleksja o sztuce, przyswajanie wiedzy o plastyce (w tym historii sztuki) oraz percepcja sztuki przez ucznia (np. poprzez oglądanie albumów czy też wizyty w muzeach). Kształcenie plastyczne realizuje więc “wychowanie przez sztukę”, popularne hasło, które w 1945 roku sformułował brytyjski krytyk artystyczny i filozof Herbert Read.