Stempel (stemple)

Stempel – stemple to szeroka grupa różnorodnych urządzeń używanych do wytwarzania drutu oraz do wykrawania, gięcia, cięcia, kucia maszynowego, dziurkowania i wytłaczania. W procesie kucia lub tłoczenia wywierają więc nacisk na materiał, umożliwiając obróbkę plastyczną metalu. Stemple stanowią zazwyczaj element pras – narzędzie do tłoczenia na prasach, część tłocznika współpracującą z matrycą. Podzielić można je ogólnie na stemple gnące, stemple tnące i stemple ciągowe.


Stempel – narzędzie do tłoczenia

Do najwcześniejszych takich narzędzi należą stemple mennicze, używane do wybijania monet i medali. Są one wklęsłe, z odmiennymi powierzchniami dla awersu i rewersu monety. Stemple takie stosowane były w starożytnej Grecji już około 800 roku p.n.e. Wytwarzanie stempli było dawniej pracochłonnym procesem wykonywanym ręcznie, w którym stosowano narzędzia tnące, pilnik i dłuta. Współcześnie zostało ono znacznie przyspieszona dzięki zastosowaniu maszyn, których wyroby uzupełnia się ręcznym wykańczaniem. Matryce, z których wytwarzane są stemple, zachowuje się jako modele do wykonywania duplikatów do matryc roboczych. Stemple należą do narzędzi szybko zużywających się, kiedy ich zużycie osiągnie wartości graniczne konieczne staje się ponowne ich wykonanie. Stemple wykonuje się z różnych materiałów – ich część robocza wykonana jest najczęściej ze stali narzędziowej o dużej twardości lub z węglików spiekanych, dzięki którym można uzyskać szczególnie trwałe narzędzia tego rodzaju.

Blacha lub inny materiał jest za pomocą stempli wykrawany, wycinany, kształtowany lub wytłaczany pomiędzy matrycami – np. za pomocą dźwigni napędzanych energią elektryczną lub młotków spadowych. Stemple używane do ciągnienia drutu lub wytłaczania prętów są wykonane z twardego metalu i zaopatrzone w otwór lub serią stopniowo mniejszych otworów – w otwory te wtłacza się metal. Stemple stosuje się także do wytwarzania śrub lub gwintowania rur. Stosuje się w tym przypadku wydrążone matryce z twardego metalu z wewnętrznym gwintowaniem. Stemple stosuje się także do drobnych i bardziej precyzyjnych zabiegów (w tym w racach grawerskich) takich jak wykonywanie liter, grafik i logotypów w wyrobach metalowych (także w drewnie, w wosku i w innych materiałach) na zimno i na gorąco. Zastosowanie stempli jest bardzo szerokie – stosowane są też np. do wytłaczania karoserii samochodów.


Tagi
Humanistyczna encyklopedia nauki

Dodaj komentarz