Akcent paroksytoniczny

Akcent paroksytoniczny – rodzaj akcentu wyrazowego (stałego). Akcent padający na przedostatnią (drugą od końca) sylabę wyrazu lub zestroju akcentowego.


Wyróżnia się łącznie cztery formy akcentu stałego. Akcent padający na pierwszą sylabę to akcent inicjalny, na trzecią sylabę od końca – akcent proparoksytoniczny, na ostatnią – akcent oksytoniczny.

Najczęstszy, typowy rodzaj akcentu wyrazowego w języku polskim, np. w wyrazach poranekczerwony, w zestroju akcentowym zląkł się. Współczesny język polski ma akcent stały i dynamiczny, w zasadzie właśnie paroksytoniczny. W języku staropolskim panował jednak prawdopodobnie akcent inicjalny, podobnie jak dzisiaj w języku czeskim. Pozostałością staropolskiego akcentu inicjalnego jest akcent w gwarze podhalańskiej.

Etymologia: od greckiego przymiotnika παροξύτονος, paroksytonos – w języku greckim słowo to oznaczało wyrazy akcentowane na trzecią sylabę od końca, którymi zawsze były akcenty wysokie (acutus, akut), nigdy przeciągłe (circumflexus, cyrkumfleks) czy niskie (łacińskie gravis, greckie barys). Natomiast słowo ὀξύς, oksys, nie oznaczało akcentu oksytonicznego, ale akcent wysoki.

Paroksyton i penultima

Paroksytona (w liczbie pojedynczej paroksyton, także mniej poprawnie paroksytonon, co jest jednak zgodne z oryginalnym wyrazem greckim i postacią tego wyrazu w innych językach europejskich) to wyraz lub zestrój akcentowy akcentowany na przedostatniej sylabie, a więc większość wyrazów polskich.

Penultima to przedostatnia sylaba wyrazu (łacińskie penultimus, “przedostatni”, penultima syllaba). W języku łacińskim większa część wyrazów także ma akcent paroksytoniczny, choć istnieje także bardzo wiele proparoksytonicznych.


Tagi
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego

Dodaj komentarz