Błąd stylistyczny

Błąd stylistyczny – rodzaj błędu językowego, błąd polegający na naruszeniu normy językowej w zakresie stylu, a więc na niewłaściwym użyciu poszczególnych środków językowych ze względu na ich wartość stylistyczną. Błędy takie polegają również na niewłaściwym użyciu środków językowych ze względu na zrozumiałość wypowiedzi, ze względu na ich wartość emocjonalną oraz ze względu na eufonię (walor estetyczny brzmienia, postaci dźwiękowej wypowiedzi).

Błędy stylistyczne polegają więc na użyciu w danej wypowiedzi środków niedostosowanych do ich charakteru i funkcji (np. mieszanie języka potocznego ze stylem naukowym czy urzędowym). Właściwy dobór środków językowych warunkuje temat wypowiedzi, adresat wypowiedzi, cel wypowiedzi oraz okoliczności, w których mówimy lub piszemy.

Granica między błędami stylistycznymi a innymi rodzajami błędów językowych nie zawsze jest wyraźna. W praktyce szkolnej za błędy stylistyczne uznaje się często wszystkie błędy frazeologiczne i błędy leksykalne. Błędem stylistycznym w ścisłym sensie jest niewłaściwe użycie wyrazów i związków frazeologicznych ze względu na kontekst, podczas gdy błędy frazeologiczne i leksykalne we właściwym sensie to błędne użycia wyrazów i związków frazeologicznych ze względu na ich formę i znaczenie (znaczenie właściwe wyrazu). Jako błędy stylistyczne traktuje się w praktyce szkolnej także niektóre mniej rażące błędy gramatyczne i wszelkiego rodzaju usterki językowe.

Do błędów stylistycznych zalicza się także pewne błędy logiczno-językowe, nieudane przenośnie, niestosowne porównania oraz niezamierzone tautologie.

Błędy stylistyczne: Przykłady i główne rodzaje

1) Niewłaściwe użycie środków językowych ze względu na ich wartość stylistyczną. Przykładem może być tu użycie wyrazów zdrobniałych i pieszczotliwych (np. rączka, buzia) w tekście naukowym lub użycie słownictwa typowego dla stylu urzędowo-kancelaryjnego w języku potocznym (np. uiścić opłatę czy dokonać zakupu w codziennej rozmowie).

2) Niewłaściwe użycie środków językowych ze względu na zrozumiałość wypowiedzi. Przykład: przeładowanie popularnego artykułu w prasie codziennej wyrazami uczonymi (porównaj – abstrakcyjność stylu).

3) Niewłaściwe użycie środków językowych ze względu na ich wartość emocjonalną. Tak np. gdy chcemy wzbudzić swoją wypowiedzią sympatię do kogoś nie mówimy że jest przebiegły, chytry, ale że jest sprytny, inteligentny.

4) Niewłaściwe użycie środków językowych ze względu na eufonię. Eufonia to harmonijny dobór dźwięków mowy (element estetyki języka) oraz mechanizm językowy polegający na eliminacji z języka dźwięków trudnych do wymówienia. Przykładami błędów stylistycznych może być to rozpoczynanie wyrazu sylabą, na którą kończy się wyraz poprzedni; rozdźwięk (hiatus); tzw. powtórzenie – nieuzasadnione wielokrotne użycie tego samego wyrazu w bliskim sąsiedztwie; niezamierzona aliteracja.