Muzyka etiopska (muzyka abisyńska)

Muzyka etiopska (muzyka abisyńska) – zespół tradycji muzycznych Etiopii, na który składają się elementy kultury muzycznej wielu ludów. Przynależą do nich muzyka Amharów (główna tradycja historyczna muzyki etiopskiej) oraz wielu ludów semickich, somalijskich i innych zamieszkujących Etiopię. Na muzykę etiopską znaczny wpływ wywarła muzyka staroegipska, muzyka żydowska oraz muzyka arabska. Główne nurty etiopskiej twórczości muzycznej to muzyka religijna i kultowa, muzyka ludowa.

Ludowa, religijna i wojskowa muzyka etiopska

W tradycyjnej kulturze muzycznej Etiopii szczególną rolę odgrywa chrześcijańska muzyka religijna i kultowa, w tym psalmy liturgiczne, pieśni religijne, tropy i tańce kultowe. Rozwijała się także muzyka religijna związana z islamem i judaizmem (Felaszowie – Żydzi etiopscy).

Duże znaczenie ma również związana z tradycjami państwowymi Cesarstwa Etiopii oraz zwyczajami plemiennymi muzyka wojskowa. Istnieje także muzyka hołdownicza (dworska muzyka ceremonialna związana z cesarzami i książętami Etiopii). Muzyka religijna Etiopii wykazuje znaczny wpływ dawnej żydowskiej muzyki liturgicznej, w tym związanej z jerozolimskim kultem świątynnym. Widoczne są w niej także wpływy chrześcijańskiego Wschodu, w tym religijnej muzyki koptyjskiej, bizantyjskiej, syryjskiej i armeńskiej.

Muzyka etiopska ma jako całość pradawne, żywe do dziś tradycje. W muzyce religijnej znaczne zmiany zaszły w XVI wieku, kiedy to dokonano reformy śpiewu liturgicznego. Muzyka etiopska jest stosunkowo słabo zbadana, informacje o niej przekazują manuskrypty, według których opierała się na trzech skalach. Pochodzenie nazw tych skal (araraj, ezel i gees) nie jest wyjaśnione. Współcześnie, zwłaszcza w muzyce popularnej, widoczne są znaczne wpływy zachodnie. Za twórcę muzyki etiopskiej uchodzi legendarny kompozytor Jared, twórca śpiewanych przez kapłanów pieśni religijnych. Rozkwit muzyki religijnej i poezji etiopskiej miał miejsce w VII wieku. Zachowały się hymny religijne związane ze świętami całego roku liturgicznego, nazywane “mareaf”, a także hymny maryjne, nazywane “deggua”. Ważnym zabytkiem muzyki i literatury etiopskiej jest powstały około 1500 roku zbiór Malkea Maryam (“Portret Marii”). Składają się na niego sześciowesowe utwory poetyckie na cześć Najświętszej Marii Panny.

Do tradycji muzyki ludowej Etiopii należą np. pieśni okolicznościowe oraz pieśni związane z polowaniem. Pieśni okolicznościowe są przy tym często związane z muzyką religijną – dotyczy to np. pieśni różnych bractw religijnych oraz pieśni chorych na trąd.

Instrumentarium muzyki etiopskiej

W muzyce religijnej, a jeszcze w większym stopniu w muzyce hołdowniczej Etiopii, ilość i rodzaj instrumentów warunkowane są przez pozycję społeczną odbiorców. Instrumentarium muzyki etiopskiej wykazuje tak związki z okolicznymi kulturami afrykańskimi, jak i starożytnym Bliskim Wschodem – Egiptem, Mezopotamią, Izraelem i Grecją.

Ze starożytnego Egiptu pochodzą instrumenty zbliżone do różnych typów sistrum. W muzyce etiopskiej występują też instrumenty w typie liry greckiej. Etiopska lira nosi nazwę “kisar”. Istnieje także wiele charakterystyczne instrumenty lokalne, w tym zwłaszcza liczne aerofony takie jak flety i trąbki. Charakterystycznym instrumentem jest etiopski fidel mazengo. Dużą rolę w muzyce etiopskiej odgrywają też bębny oraz bogato reprezentowane idiofony takie jak grzechotki i kastaniety.

Bibliografia:

• Guglielmo Barblan, Musiche e strumenti musicali dell’ Africa orientale italiana, 1941.
• Egon Wellesz, Studien zur äthiopischen Kirchenmusik, 1920.