Film abstrakcyjny

Film abstrakcyjny – termin ten definiować można jako gatunek filmowy: podobnie jak sztuka abstrakcyjna rezygnujący z bezpośredniego, figuratywnego i narracyjnego przedstawiania świata realnego. Obraz filmowy zrywający bezpośrednie więzi z rzeczywistością zewnętrzną, w którym dominującą rolę odgrywa ekspresja wizualna, przynależący do filmu poetyckiego rozumianego jako rodzaj filmowy. Właściwiej byłoby jednak ujmować film abstrakcyjny jako swoistą kategorię estetyczną. Dla kategorii takiej typowa jest niefiguratywność, bezprzedmiotowość, rezygnacja z fabuły i narracji (czysto wizualne dzieło filmowe) – przy czym nie wszystkie tego rodzaju jakości występują jednocześnie w każdym filmie abstrakcyjnym.


W języku angielskim: abstract film.

Film abstrakcyjny jako gatunek filmowy i kategoria estetyczna

Filmy abstrakcyjne określa się także alternatywnie terminami film absolutnyfilm czysty, które jednak mają specyficzne konteksty znaczeniowe. Film absolutny to przede wszystkim niemiecki film z nurtu ekspresjonizmu abstrakcyjnego. Film czysty (kino czyste, cinéma pur) to przede wszystkim francuska odmiana filmu abstrakcyjnego. Przeciwieństwo filmu czystego określa się terminem film przedstawiający. Zobacz też: film artystyczny, film amatorski.

Film abstrakcyjny wykorzystuje często analogiczne założenia estetyczne sztuki abstrakcyjnej i muzyki abstrakcyjnej. Przykładem może być tu film w reżyserii Vikinga Eggelinga Symfonia diagonalna z 1924 roku. Porównaj także: poezja abstrakcyjna.

Film abstrakcyjny stanowi więc w warstwie formalnej swoistą grę form – czy to ruchomych form czysto wizualnych, czy to obrazowo-dźwiękowych. W warstwie treściowej ma charakter afabularny (w odróżnieniu od filmu fabularnego nie ma fabuły) i nieprzedstawiający (nie przedstawia zdarzeń, nie występuje w nim sprecyzowana kategoria świata przedstawionego – co odróżnia go nie tylko od filmu fabularnego, ale także od filmu dokumentalnego). Bezprzedmiotowość występowała już na wczesnym etapie rozwoju filmu awangardowego (np. zaginiony film animowany Tęcza z 1912 roku, reż. Bruno Corra i Arnaldo Ginna, w nurcie futuryzmu włoskiego).

Metody tworzenia abstrakcyjnych kompozycji filmowych są bardzo rozmaite: może to być np. animacja rysunkowa, techniki non camera, transformacje plastyczno-montażowe fotograficznych podobizn przedmiotów (przekształcone tak, że przedmioty te wytrącone są ze swojego pierwotnego kontekstu), współcześnie grafika komputerowa. Do typowych filmowych środków wyrazu należy tu optyczne odrealnienie i kadrowanie oraz ogólnie rozumiane ukazanie elementów filmowanej rzeczywistości w oderwaniu od ich naturalnych kontekstów (np. Ballet mécaniqueBalet mechaniczny, 1924, reżyseria: Fernand Léger).

Przykłady dzieł i twórców filmu abstrakcyjnego: Hans Richter – cykl Rhytmus (1921-1925). Fernand Léger i Dudley Murphy – Ballet mécanique (Balet mechaniczny, 1924). Oskar Fischinger – Komposition in Blau (1933). Len Lye – Color Box (1935). Norman McLaren – Blinkity Blank (1954). Stan Vanderbeek – Composition Art (number one) (1966).

Bibliografia:

  • Stefan Barwiński (Onufry Bronisław Kopczyński), O filmie abstrakcyjnym, “Iluzjon”, nr 3, 1986.
  • Ryszard W. Kluszczyński (red.), Film awangardowy w Polsce i na świecie, Łódź 1989.
  • Tadeusz Kowalski, O elementach filmu czystego, “Pamiętnik Warszawski”, z. 10-12, 1931.
  • Emil Schürer, Film treściowy czy abstrakcyjnyKalendarz filmowy za rok 1929.
  • Ryszard Szczuka, Pięć momentów filmu abstrakcyjnego, “Blok” nr 1, 1924.
  • Ryszard Szczuka, Parę zasadniczych elementów filmu abstrakcyjnego, “Blok” nr 8-9, 1924.

Tagi
Leksykon filmu

1 komentarz do “Film abstrakcyjny”

Dodaj komentarz