Agrafa

Agrafa, w liczbie pojedynczej agrafon, od przymiotnika greckiego ἄγραφος, “niespisany”, “niezapisany” – w biblistyce: wypowiedzi Jezusa nie spisane w Ewangeliach (choć mogą być one zawarte w innych księgach Pisma Świętego). Nie ma co do nich pewności, czy pochodzą z autentycznej tradycji, czy też stanowią apokryfy.

Zobacz też: agrafka (także nazywana agrafą) oraz agrafa jako termin architektoniczny (motyw dekoracyjny w formie ozdobnej klamry). Warto zauważyć, że słowa te mają całkowicie odmienną etymologię: nazwa zapinki i motywu dekoracyjnego wywodzi się z francuskiego czasownika agrafer, który sam z kolei jest pochodzenia germańskiego, nie greckiego.

W Ewangeliach

Terminem tym obejmuje się także te wypowiedzi Jezusa, które wprawdzie występują w Ewangeliach, ale tylko jako odosobnione lekcje, poświadczone przez mniej liczne i odosobnione kodeksy. Przykładem może być tu Ewangelia wg św. Mateusza 20,28 i Ewangelia wg św. Łukasza w kodeksie D.

Agrafa kanoniczne i pozakanoniczne

Agrafa dzieli się na kanoniczne i niekanoniczne. Pierwszy typ obejmuje te, które zawarte są w księgach kanonicznych Nowego Testamentu. Istnieją tu trzy przykłady: Dzieje Apostolskie 1, 4-8; Dzieje Apostolskie 20, 35; 1 List do Koryntian 11, 24-25; 1 List do Tesaloniczan 4, 15.

Odpowiednio:

4 A podczas wspólnego posiłku kazał im nie odchodzić z Jerozolimy, ale oczekiwać obietnicy Ojca:
«Słyszeliście o niej ode Mnie – [mówił] – 5 Jan chrzcił wodą, ale wy wkrótce zostaniecie ochrzczeni Duchem Świętym». 6 Zapytywali Go zebrani: «Panie, czy w tym czasie przywrócisz królestwo Izraela?» 7 Odpowiedział im: «Nie wasza to rzecz znać czasy i chwile, które Ojciec ustalił swoją władzą, 8 ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi».

We wszystkim pokazałem wam, że tak pracując trzeba wspierać słabych i pamiętać o słowach Pana Jezusa, który powiedział: “Więcej szczęścia jest w dawaniu aniżeli w braniu”»

24 i dzięki uczyniwszy połamał i rzekł: «To jest Ciało moje za was [wydane]. Czyńcie to na moją pamiątkę». 25 Podobnie, skończywszy wieczerzę, wziął kielich, mówiąc: «Ten kielich jest Nowym Przymierzem we Krwi mojej. Czyńcie to, ile razy pić będziecie, na moją pamiątkę».

15 To bowiem głosimy wam jako słowo Pańskie, że my, żywi, pozostawieni na przyjście Pana, nie wyprzedzimy tych, którzy pomarli.

Agrafa pozakanoniczne to słowa Jezusa zacytowane przez ojców Kościoła lub występujące w apokryfach i papirusach.

Autentyczność

Agrafa powstawały często jako nadinterpretacje autentycznego nauczania Jezusa lub zniekształcenia autentycznych, kanonicznych przekazów. Badacze różnią się jednak w ocenie ich autentyczności. Twórca tego pojęcia w jego współczesnym rozumieniu, Alfred Resch, uznawał za autentyczne 74 takie wypowiedzi. L. Vaganay za autentyczne uznawał tylko cztery lub pięć.

Powszechnie uznawana za autentyczną jest wypowiedź Jezusa zawarta w Dziejach Apostolskich, którą święty Paweł zacytował w przemówieniu w Milecie.