Ekonomia języka
Zasada ekonomii języka
Ekonomia języka, także ekonomia w języku, ekonomia językowa lub zasada ekonomii języka – w językoznawstwie: tendencja języka do wydajnego, oszczędnego wydatkowania energii w procesach komunikacyjnych. Ekonomia w języku może być zdefiniowana również jako tendencja do utrzymania w języku równowagi między eliminowaniem rozróżnień zbędnych a zachowywaniem rozróżnień znaczących. Pojęcie ekonomii języka wprowadzili młodogramatycy (niemiecki kierunek w językoznawstwie istniejący w drugiej połowie XIX wieku).
Niektórzy uczeni, w tym zwłaszcza twórca prawa Zipfa – George Kingsley Zipf (Human Behavior and the Principle of Least Effort, 1949) – ujmują ową tendencję do utrzymania w języku równowagi jako uwidocznione w języku działanie prawa najmniejszego wysiłku (angielskie principle of least effort). George Kingsley Zipf był zresztą twórcą rozwiniętej koncepcji ekonomii językowej w rozumieniu współczesnym.
Pojęcie ekonomii w języku zawiera więc w sobie występującą w nim dążności do zmaksymalizowania efektywności komunikacyjnej oraz przeciwstawnej dążności do minimalizacji wysiłku językowego. Najbardziej wyraziście tendencje te uwidaczniają się na gruncie fonetyki, dlatego też właśnie na gruncie fonetyki najczęściej rozpatrywane są w literaturze przedmiotu. Przejawy ekonomii językowej, jak rozmaite uproszczenia i redukcje, użycie form skróconych, uniwerbizacja, systematyzacja i zlewanie się form fleksyjnych czy też powstawanie form fleksyjnych i słowotwórczych pod wpływem form częstszych i bardziej wyrazistych (zjawisko analogii) spotkać można w wielu dziedzinach rzeczywistości językowej.
Pojęcie “ekonomii języka” spotyka się niekiedy w różnym od podanego znaczenia pragmatycznego znaczeniu socjolingwistycznym. Ekonomia języka w sensie socjolingwistycznym (angielskie “econo-linguistics”) rozpatruje ekonomiczną stronę różnorodności językowej i kontaktów międzyjęzykowych (w tym np. koszty nauczania języków obcych).
Ekonomia języka: Przykład upodobnień fonetycznych
Przykład zasady ekonomii języka stanowić mogą upodobnienia fonetyczne, czyli częściowe lub pełne dostosowanie artykulacji danej głoski do artykulacji głosek sąsiednich. W świetle działania zasady ekonomii języka rozumieć można je jako przejaw tendencji do eliminowania rozróżnień zbędnych. Przeciwstawiającą się tak ujmowanym funkcjonalnie upodobnieniom fonetycznym siłą dążącą do utrzymania rozróżnień znaczących jest dążenie do utrzymania opozycji fonologicznych, tj. fonologicznych cech dystynktywnych (właściwości fonetycznych pozwalających na rozróżnianie znaków językowych, jak np. w wyrazach “żyć” i “szyć”).
Źródła:
- Encyklopedia wiedzy o języku polskim.
Zobacz też: Artykuł Duch języka.