Abstrakt / Abstract

Abstract (z języka angielskiego) lub abstrakt, w szerszym znaczeniu także analiza dokumentacyjna – analityczne, sprawozdawcze streszczenie (omówienie) pracy naukowej, wyciąg z publikacji naukowej (najczęściej artykułu naukowego, ale też np. pracy magisterskiej czy materiałów konferencyjnych). Określa się tak zwłaszcza streszczenia zamieszczane bieżąco w specjalistycznych czasopismach naukowych lub w analitycznych publikacjach bibliograficznych. Funkcją abstraktu jest informowanie o jej głównych tezach oraz o osiągniętych rezultatach badawczych. Abstrakty pisane są w formie maksymalnie skondensowanej (kilkaset słów), przy użyciu możliwie największej liczby słów kluczowych (keywords), często w języku angielskim.

Rodzaje abstraktów

Wyróżnić można dwa rodzaje abstraktów: abstrakt informatywny (informative abstract) i abstrakt deskryptywny, opisujący (indicative/descriptive abstract). Pierwszy rodzaj abstraktów to często tzw. heading, zamieszczany na początku artykułów naukowych. Stanowi on skrót tekstu, przedstawiający zastosowane metody badawcze, główne wnioski i podstawowe dane. Drugi typ jest rzadszy, stanowi bardziej rozbudowany opis tekstu, wychodzący poza skondensowany zestaw słów kluczowych, umieszczany zazwyczaj na końcu artykułu.

Bazy abstraktów i wolne licencje

Abstrakty publikowane są często na wolnych licencjach (public domain). Stąd możliwe było powstanie szeroko dostępnych publicznie, rozbudowanych baz abstraktów artykułów naukowych. Stanowią one rodzaj naukowych baz danych, baz czasopism – niekiedy publicznie dostępne części wersji pełnych.

Abstrakt, streszczenie i résumé

Zbliżonym pojęciem jest pochodzący z języka francuskiego termin résumé, oznaczający streszczenie książki zamieszczone na jej końcu, opublikowane w innym języku, niż samo dzieło. Terminem szerszym jest streszczenie, czyli każde przekształcenie tekstu zmniejszające jego długość przy zachowaniu zasadniczych elementów treści. W języku niemieckim podobne znaczenie ma słowo Abriss, a także Inhaltsangabe i Zusammenfassung. Terminy te są w pewnej mierze synonimami słowa “abstrakt”, które jednak ma bardziej precyzyjne i określone znaczenie.

Analiza dokumentacyjna

W terminologii bibliograficznej i informacyjnej terminy “abstrakt” i “analiza dokumentacyjna” używane są wymiennie. Analiza dokumentacyjna to każde zwięzłe omówienie zasadniczych elementów dokumentu, zwłaszcza treściowych, ale także formalnych czy prawnych; nie jest to przy tym streszczenie swobodne, ale takie, które dokonane zostało ściśle według zasad przyjętych w określonym systemie informacyjnym lub wyszukiwawczym. W powszechnej praktyce abstraktami nazywa się jednak głównie analityczne streszczenia artykułów naukowych i innych tekstów naukowych.

Etymologia

Słowo “abstrakt” w powyższym znaczeniu pochodzi z języka angielskiego, w którym jego źródłosłowem jest łaciński przymiotnik abstractus (“oderwany”). Ten sam źródłosłów mają wyrazy “abstrakcja” oraz “abstrakt” w sensie filozoficznym (w tych znaczeniach do języka polskiego zaczerpnięte bezpośrednio z łaciny).  W języku polskim stosuje się obok formy spolszczonej “abstrakt” także oryginalną angielską abstract, gdyż nawet w przypadku artykułów naukowych pisanych w języku polskim właśnie w języku angielskim opracowuje się zazwyczaj tego rodzaju teksty.