Andrea Alciato
Andrea Alciato (Andreas Alciatus, 1492-1550) – włoski prawnik, pisarz i humanista epoki renesansu. Współcześnie znany przede wszystkim jako autor dzieła o emblematach (Liber emblemata), które wywarło znaczny wpływ na rozwój sztuki nowożytnej.
Andrea Alciato – biografia
Andrea Alciato urodził się 8 maja 1492 roku w miejscowości Alziate Brianza w okolicach Como (Lombardia). Działał głównie w Bolonii, Ferrarze, Awinionie i Pawii.
Jego ojciec, Ambrogio Alciato, był bogatym kupcem z Mediolanu. Odgrywał dużą rolę w życiu państwa, służąc m.in. jako ambasador w Republice Weneckiej. Matka, Margherita Landriani, pochodziła z rodziny arystokratycznej. Pierwsze nauki Andrea Alciato odbierał w rodzinnym Mediolanie. Następnie studiował w Pawii (1507-1510), w Bolonii (1511-1514) i w Ferrarze (1515-1516). W Ferrarze 18 marca 1516 roku przyznano mu doktorat z prawa kanonicznego i prawa cywilnego.
Następnie przeniósł się do Francji – w latach 1518-1522 nauczał w papieskim Awinionie. Później powrócił na kilka lat do Mediolanu, gdzie prowadził prywatne badania, głównie nad literaturą starożytną. Tłumaczył w tym okresie komedie Arystofanesa oraz Antologię Grecką. W latach 1527-1529 ponownie nauczał w Awinionie.
Od 1529 roku związał się z dworem francuskim – w latach 1529-1533 przebywał w Bourges, gdzie udzielał wykładów na zaproszenie króla Francji Franciszka I Walezjusza. Wykładów Alciata wysłuchiwał wielokrotnie sam król.
Następnie wykładał prawo na wielu uniwersytetach włoskich: w Pawii (1433-1437), w Bolonii (1437-1442), w Ferrarze (1542-1546) i ponownie w Pawii (1546-1550). W Ferrarze Alciato przebywał na zaproszenie księcia Herkulesa II d’Este.
Andrea Alciato posiadał rozległe kontakty wśród kręgów dworskich, humanistycznych i kościelnych. Do jego przyjaciół należał poznany w 1520 roku bazylejski drukarz i humanista Bonifacius Amerbach, który zapoznał go z Erazmem z Rotterdamu. W 1521 roku papież Leon X nadał mu tytuł palatyna. Dzięki księciu Franciszkowi II Sforzy Alciato został też członkiem senatu Mediolanu. Papież Paweł III zamierzał nadać mu godność kardynała, której jednak Alciato odmówił – przyjął natomiast tytuł pronotariusza apostolskiego.
Andrea Alciato zmarł w Pawii 12 stycznia 1550 roku. Jego grób znajdował się pierwotnie w Mediolanie, w 1773 przeniesiono go do Uniwersytetu w Pawii, gdzie znajduje się do dziś.
Liber emblemata
Liber emblemata stanowiła pierwsze dzieło poświęcone emblematyce, które ukazało się w XVI wieku. Pierwsze wydanie ukazało się w Augsburgu w 1531 roku. Cieszyło się ono niezwykłą popularnością, wywierając znaczny wpływ na sztuki piękne i literaturę nowożytności. Do XVIII wieku ukazało się około 130 wydań, tak po łacinie, jak i w przekładach na inne języki. Przybierało też różne tytuły, np. Emblematum libellus i Emblematum liber.
Dzieło zainspirowało odkrycie przez greckich mnichów w 1419 roku na greckiej wyspie Andros manuskryptu znanego pod tytułem Hieroglyphica. Jego autorem był egipski mędrzec żyjący w V wieku n.e., Horapollon (znany także jako Horapollo, Horus Apollo). Pismo to interpretowało błędnie hieroglify egipskie jako system znaków o ukrytym znaczeniu magicznym. Poglądy takie utrzymały się aż do prawidłowego odczytania pisma egipskiego w XIX wieku. Tekst uznawano błędnie za grecki przekład autentycznego traktatu kapłanów staroegipskich o znaczeniu hieroglifów.
Tekst cieszył się ogromnym zainteresowaniem wśród uczonych Europy, zwłaszcza wśród humanistów działających we Florencji. Emblemata, podobnie jak Hieroglyphica, starają się wyjaśnić ukryte znaczenie języka piktograficznego. Dzieło składa się z wielu emblematów, którym towarzyszą krótkie utwory poetyckie – wiersze te wyjaśniają znaczenie alegoryczne popularnych emblematów, posługując się zasadniczo przejętą z kultury średniowiecza metodą alegorezy. Od epoki renesansu artyści stosowali Emblemata jako źródło reprezentacji alegorycznych w dziełach sztuki.
Jest to dzieło skromne objętościowo: zawiera 104 krótkie poematy. Są one przy tym często bardzo wieloznaczne i niejasne, co zresztą mogło przyczynić się do zwiększenia popularności dzieła poprzez otoczenie go “aurą tajemniczości”. Duże znaczenie mają też dołączone do wierszy drzeworyty obrazujące poszczególne emblematy.
Linki zewnętrzne: reprodukcje emblematów wraz z tekstem łacińskim.