Magdalena Abakanowicz

Magdalena Abakanowicz, urodzona 20 czerwca 1930 w Falentach, zmarła 20 kwietnia 2017 w Warszawie – polska rzeźbiarka, prekursorka form przestrzennych w tkaninie. Światową sławę przyniosły jej abakany, monumentalne formy wykonane technikami tkackimi.


Magdalena Abakanowicz: Biografia

Magdalena Abakanowicz urodziła się 20 czerwca 1930 roku w Falentach (miejscowość podwarszawska w gminie Raszyn). Studiowała na Akademii Sztuki Pięknych w Sopocie (1949-1950, obecnie Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku) i od 1950 na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, którą ukończyła w 1954 roku. Do jej nauczycieli należeli Marek Włodarski i Eleonora Plutyńska. Studia artystyczne nie spełniały jednak jej oczekiwań, ze względu na niechęć, którą żywiła do panujących wtedy konwencje oraz prądy estetyczne i mody filozoficzne.

Dzięki udziałowi w I Biennale Tkaniny w Lozannie w 1963 roku uzyskała francuskie stypendium rządowe. W czasie pobytu we Francji studiowała tradycyjne techniki tkackie tego kraju, w tym zwłaszcza stylistykę tradycyjnych gobelinów. W latach 1965-1990 wykładała w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu (obecnie Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu). W 1979 roku uzyskała tytuł profesora. Wykładała również za granicą, w 1984 roku jako visiting professor na UCLA (University of California, Los Angeles), a także w Kanadzie i w Australii. Ponad 100 wystaw indywidualnych na całym świecie. Pod koniec życia mieszkała i pracowała w Warszawie.

Była laureatką licznych doktoratów honoris causa (m.in. Royal College of Art w Londynie i Pratt Institute w Nowym Jorku) oraz wielu nagród. W 1979 roku otrzymała Nagrodę im. Herdera (Herder-Preis). 29 maja 2000 otrzymała Order za Zasługi dla Nauki i Sztuki (Orden Pour le merite für Wissenschaften und Kunste). 9 marca 2001 została laureatką Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury.

Prace Abakanowicz znajdują się w zbiorach ponad 70 muzeów, w Polsce w muzeach w Warszawie, Poznaniu, Łodzi i Wrocławiu.

Magdalena Abakanowicz: Twórczość

Abakany i sztuka włókna

Na początku kariery artystycznej interesowały ją rysunek, malarstwo i rzeźba. Wykonywała wtedy przede wszystkim kompozycje gwaszem na kartonach i płótnach: dużych rozmiarów, barwne, przedstawiające fantastyczne rośliny i zwierzęta. Po 1960 roku zainteresowała ją szeroko i swobodnie rozumiana tkanina artystyczna, której nadać chciała trójwymiarowość.

Raczej niż terminu “tkanina artystyczna” używa się tu zresztą raczej terminu sztuka włókna (angielskie fiber art). Śmiałe, zrywające z tradycją eksperymenty twórcze artystki z włóknem i tkaniną czynią ją zresztą współtwórczynią tego nurtu sztuki, choć później zwróciła się ku rzeźbie. Światową sławę przyniosły Magdalenie Abakanowicz tworzone w latach 60. i w pierwszej połowie lat 70. abakany (nazwane tak od nazwiska artystki), cykl monumentalnych przestrzennych tkanin, własnoręcznie tkanych za pomocą samodzielnie opracowanej techniki. Stanowiły one dojrzałą już strukturę artystyczną, wynikającą z wcześniejszych eksperymentów z tkaniną. Abakany miały charakter w pełni przestrzenny, rzeźbiarski i nawet architektoniczny. Mogły mieć różne formy (np. zaokrąglone, otwarte), a wykonywane były głównie z barwionego sizalu (różne barwy abakanów, np. biała, czerwona, pomarańczowa, brązowa). Zrywały więc z panującą do tej pory w tkaninie dekoracyjnej płaszczyznowością.

W 1963 roku Abakanowicz wzięła udział w I Biennale Tkaniny (Biennale Internationale de la Tapisserie) w Lozannie. Wystawiła tam kompozycje składające się z form z białego płótna. W 1965 roku otrzymała, właśnie za abakany, Złoty Medal na II Biennale Tkaniny w Lozannie oraz główną nagrodę na Biennale w São Paulo. Abakany spotykały się jednak także z krytyką, m.in. w czasie wystawy indywidualnej artystki w Zurychu.

W 1971 owinęła linami katedrę w Edynburgu. Następnego roku owinęła linami katedrę w Bordeaux. Przez pewien czas liny należały do jej ulubionych materiałów.

Alteracje i Embriologia

Od lat 70. zmienia skalę i materiały dzieł. Tworzy cykle złożone z wielu powtarzalnych, skorupowych fragmentów postaci ludzkich (rzadziej zwierząt i drzew, a także rzeźby niefiguralne), wykonane z płótna, utwardzonej tkaniny konopnej, drewna, kamienia i brązu. Dąży przy tym do coraz większej rzeźbiarskości. Cykle te tworzą grupy składające się z kilkudziesięciu figur, grupy te eksponowane są np. w Museum Ludwig w Kolonii i w Muzeum Narodowym w Madrycie (Museo Reina Sofía). Należą do nich tworzone od 1974 roku cykle figur ludzkich Alteracje, w których tworzywami są żywica i tkanina jutowa, w tym serie Głowy, Plecy (1976-1980) i Postaci siedzące. Multiplikacja figur, potęgująca wrażenie monumentalności, jest typowa dla twórczości Abakanowicz, także późniejszej, prócz Alteracji widoczna jest np. w eksponowanej w obrębie poznańskiej Cytadeli grupie Nierozpoznani (2002).

Podobny charakter ma cykl Embriologia, przedstawiony na Biennale w Wenecji w 1980 roku. Stanowi on jednak w twórczości Magdaleny Abakanowicz powrót do form organicznych. Składa się on z kilkudziesięciu form organicznych przypominających jaja. Formy te wykonane są nasyconych żywicami płótna jutowego oraz lin konopnych.

Twórczość Magdaleny Abakanowicz w latach 80.

Od lat 80. artystka zdobywa światowe uznanie wielkoskalowymi pracami usytuowanymi w krajobrazie, w przestrzeniach otwartych. Należą do nich cykle Katharsis(1985 – Collezione Gori, Pistoia), Przestrzeń Smoka (1988 – Olimpiada Sztuki w Seulu,  metaforyczne głowy zwierzęce), Przestrzeń dziewięciu figur (1990 – Lehmbruck-Museum w Duisburgu), Negev(1987 — 7 kolosalnych kamiennych kręgów w parku rzeźb w Jerozolimie). Podobny charakter ma także późniejsze dzieło  Nierozpoznani (2002 – 112 żeliwnych figur w obrębie Cytadeli w Poznaniu).

Prace Abakanowicz były coraz częściej wykonywane wykonywane w tradycyjnych materiałach (kamień, drewno, brąz i inne metale), przy czym – podobnie jak w wypadku tkanin – uwidaczniana była ich swoistość, przede wszystkim organiczność. Widoczne jest to np. w cyklu Gry wojenne, kontynuowanym na początku lat 90., gdzie materiałem są konary i pnie drzew ściętych przez drogowców oraz stal.

Sztuka Magdaleny Abakanowicz od lat 90.: Architektura arborealna i taniec butoh

W latach 90. Magdalena Abakanowicz zainteresowała się architekturą. Jej koncepcja architektoniczna to architektura arborealna (z łacińskiego arbor – “drzewo”). Wygrała wtedy konkurs na plan nowej dzielnicy w aglomeracji Paryskiej, położonej na zachód od dzielnicy biurowej La Défense. Przedstawiła koncepcję zbudowania dzielnicy ekologicznej, tworzonej przez 25-piętrowe budynki o organicznych kształtach, przypominające drzewa (stąd nazwa “architektura arborealna”) i pokryte pnączami.

Nową dziedziną jej twórczości stała się także choreografia. Artystka zafascynowała się bowiem butō (butoh), nowoczesnym tańcem japońskim łączącym w sobie elementy tradycyjnego teatru japońskiego i wpływów zachodnich. Tworzyła choreografie dla polskich i japońskich tancerzy pracujących w obrębie tego nurtu.


Tagi
Encyklopedia sztuk pięknych

3 komentarze do “Magdalena Abakanowicz”

  1. Abakanowicz Magdalenę spotkałam po raz pierwszy w 1997 roku w Nowym Jorku w Marlborough Gallery podczas wystawy jej prac o tytule “Mutants”. Magdalena chciała mnie wtedy zjeść, nawet na mnie warczała. Nie polecam.

    Odpowiedz
  2. “Magdalena Abakanowicz urodziła się 20 czerwca 1930 roku w Falentach (obecnie dzielnica Warszawy). ” – Falenty nie są dzielnicą Warszawy, należą do gminy Raszyn

    Odpowiedz

Dodaj komentarz