Appendix

Apendyks

Appendix, w formie spolszczonej apendyks – taki dodatek, uzupełnienie lub objaśnienie do tekstu (publikacji), który poszerza jego treść w sposób swobodny. Wszelkiego rodzaju dodatki do tekstu określa się łącznie terminem addenda (w tym aneksy, parerga, paralipomena, suplementy oraz dodatki i załączniki w sensie ścisłym).

Apendyks to częściowo samodzielny tekst, który uzupełnia treść tekstu głównego w sposób swobodny – może stanowić wariant idei przedstawionej w tekście głównym, wariant pomysłu, motywu lub zagadnienia, wprowadzenie pewnych nieobecnych w tekście głównym problemów dodatkowych, prezentację wybranych spraw szczegółowych. Przykład: apendyks do dzieła Stanisława Ignacego Witkiewicza Nikotyna, alkohol, kokaina, peyotl, morfina, eter + Appendix (Warszawa 1932).

Apendyksy stanowią przeważnie integralną część książki lub innej publikacji – tak  pod względem wydawniczym, jak i pod względem introligatorskim. Najczęściej też jest obejmowany z główną częścią dzieła wspólną paginacją. Często natomiast poszczególne apendyksy są osobno numerowane.

Zdarza się przy tym, zwłaszcza w odniesieniu do literatury dawniejszej, że apendyksy to części (np. księgi) tekstu głównego lub nawet osobne utwory. Tak np. jako Appendix Planudea określa się dołączone do Antologii Planudejskiej wyłączone z niej pierwotnie przez jej twórcę, Maksyma Planudesa, epigramaty erotyczne. Osobny zbiór wczesnych, drobnych utworów Wergiliusza nosi tytuł Appendix Vergiliana – utwory te (zresztą niepewnego autorstwa) stanowią niejako “dodatek do Wergiliusza”.

Appendix: objaśnienia językowe

W liczbie mnogiej używa się wyłącznie formy spolszczonej, apendyksy. Mianownik liczby mnogiej w języku łacińskim brzmi appendices.

Etymologia: słowo pochodzi z języka łacińskiego. W języku łacińskim rzeczownik ten (genetivus appendicis) oznacza “wisiorek”, “dodatek”. Pochodzi on od czasownika adpendo, adpendere (appendo, appendere).

W innych językach: język angielski – appendix (w liczbie mnogiej appendices, rzadziej także appendixes); język francuski – appendice; język niemiecki – Appendix lub Anhang.

W biologii i medycynie łacińskim terminem appendix określa się przydatki, czyli różnego rodzaju wyrostki (przysadki) położone na głównym narządzie, np. wyrostek robaczkowy (appendix vermiformis).