Aaronici

Dom Aarona

Aaronici, także Dom Aarona lub metaforycznie Aaronsynowie Aarona – ród, potomkowie Aarona, a przez to, na mocy wyboru Jahwe, jego kapłani. Sposób, w jaki Aaron i jego synowie zostali wprowadzeni do czynności kapłańskich, opisuje Księga Kapłańska (8-9). Dziedziczne kapłaństwo członków domu Aarona nie było powołaniem, ale urzędem: kapłan starotestamentowy nie posiadał żadnego specjalnego charyzmatu, do powołania na urząd kapłański wystarczyło już samo tylko pochodzenie. Wśród potomków Lewiego (Lewici) jedynie dom Aarona otrzymał obietnicę wiecznego kapłaństwa.


W innych językach: język angielski Aaronids lub Aaronites.

Wśród przywódców domu Aarona księgi biblijne wymieniają także jego syna Eleazara (Księga Liczb 3,32: “Księciem książąt rodów lewickich był Eleazar, syn kapłana Aarona. On miał nadzór nad tymi, którzy pełnili służbę w świątyni.”) oraz arcykapłana Sadoka. Eleazar przejął urząd arcykapłański w czasie śmierci swojego ojca na górze Hor, w wydarzeniu tym uczestniczył także Mojżesz. Sadok był przywódcą Aaronitów w czasie, gdy Lewitom przewodził Chaszabiasz (1 Księga Kronik 27,17).

Imiona wielu członków rodu Aarona mają pochodzenie egipskie. Należą do nich imiona Pinchas, Putiel (teść Eleazara), Chofni, Chazaniel. Egipskie pochodzenie może mieć nawet samo imię Aaron. Wskazywać może to na odrębne od Lewitów pochodzenie rodziny Aarona, którego dopiero późniejsza tradycja uznała za brata Mojżesza i członka pokolenia Lewiego.

Po podboju Ziemi obiecanej przez Izraelitów dzieje rodu Aarona łączą się z ośrodkami kultowymi, których przed zdominowaniem kultu przez Świątynię Jerozolimską było wiele. Początkowo Aaronici związani byli z samą Arką Przymierza, Księga Sędziów (20,27-28) mówi, że sprawował nad nią pieczę Pinchas, syn Eleazara. Następnie z Szilo, gdzie umieszczono Arkę. W okresie przedmonarchicznym sanktuarium w Szilo zyskało rolę centralnego ośrodka religijnego wszystkich plemion Izraela, związani byli z nim Heli i Samuel.

W czasach króla Dawida Aaronici byli już bardzo licznym rodem. Według 1 Księgi Kronik (12,27) wśród przyłączających się do Dawida w Hebronie było trzy tysiące siedmiuset Aaronitów. Przywódcą Aaronitów był wtedy Jojada. Liczbę tę zastawić można z liczbą Lewitów, których było cztery tysiące sześciuset (1 Księga Kronik 12,26).

W czasach drugiej świątyni liczba kapłanów była już bardzo znaczna, stanowili oni nawet 1/10 populacji całej Judei. W związku z tym faktem zmianie uległa ich sytuacja społeczna, większość z nich mieszkała poza Jerozolimą i utrzymywała się z samodzielnej pracy w różnych zawodach, np. w rolnictwie.

Aaronidzi odgrywali ważną rolę w czasach biblijnych, w judaizmie świątynnym. We współczesnym judaizmie talmudycznym, po upadku Świątyni, rola potomków kapłanów jest jednak raczej tylko symboliczna. Rabini, w odróżnieniu od kapłanów (kohenów), nie muszą pochodzić z pokolenia Lewiego ani z domu Aarona, nie pełnią też roli pośredniczącej między Bogiem a człowiekiem. Judaizm ortodoksyjny nakłada jednak wciąż na kohenów wiele obowiązków rytualnych. Natomiast wśród Samarytan kapłani pozostali religijnymi przywódcami społeczności. Wobec braku rodowodów, trudno zresztą udowodnić w sposób pewny pochodzenie od Aarona, mówi się raczej o “pochodzeniu domniemanym”. Informacje o takim pochodzeniu żyją jednak w tradycjach rodzinnych i liczących nawet kilkaset lat rejestrach i dokumentach (umieszczano w nich zwyczajowo dopisek “ha-kohen”). Przeprowadza się jednak badania genetyczne, pewną wskazówką może być też posiadanie nazwiska typu KohenCohen.

Aaronici a Lewici

Choć Aaron i jego ród pochodzili z pokolenia Lewiego, teksty biblijne wyraźnie kontrastują Lewitów i Dom Aarona. Istnieją wręcz miejsca, w których relacje między Aaronitami i Lewitami ukazane są w kategoriach konfliktu. Widoczny jest tu także kontrast pomiędzy różnymi tradycjami biblijnymi, z których szczególne znaczenie Domu Aarona podkreśla tradycja kapłańska (P). W epizodzie mówiącym o bałwochwalczym kulcie złotego cielca Aaron przedstawiony jest wyraźnie w negatywnym świetle, natomiast Lewici, wspomagający Mojżesza w walce z tym kultem, w pozytywnym. Tradycja kapłańska ukazuje jednak Aarona w korzystnym świetle. Rodzina Aarona ukazana jest jako ta, która przyłączyła się do religii mojżeszowej wcześniej, niż pozostali Lewici, co już samo daje jej nad nimi prymat.

Szczególna rola samego Aarona jako “ust” Mojżesza także uwypukla ten stan rzeczy. Pismo Święte ukazuje też często konflikt między Aaronitami, kapłanami, a pozostałymi pokoleniami Izraela, nie tylko Lewitami: np. w epizodzie mówiącym o buncie Koracha. Jak zauważono wyżej, egipskie pochodzenie wielu imion Aaronitów wskazywać może na ich odrębne pochodzenie, w świetle tego poglądu dopiero tradycja późniejsza uznała ten ród za odgałęzienie pokolenia Lewiego.

W okresie drugiej świątyni jedynie osoby uważane za potomków Aarona miały udział w kapłaństwie. Lewici pełnili jedynie niższe, niesakralne funkcje duchowne: byli np. dozorcami, śpiewakami, muzykami świątynnymi (np. Księga Nehemiasza 7,1). Degradację Lewitów przedstawia szczegółowo Księga Ezdrasza (44), przedstawiając ją jako karę za poniesione przez nich winy: “Oni będą służyli w moim przybytku jako stróże przy bramach świątyni, jako słudzy świątyni, oni będą zabijać żertwy na całopalenia i ofiary dla ludu, i będą do jego rozporządzenia jako słudzy. Dlatego że służyli im przed bożkami i stali się dla domu Izraela pobudką do przewiny, dlatego podniosłem rękę przeciwko nim – wyrocznia Pana Boga – winni oni odpokutować za swoją winę. Nie będą się zbliżać do Mnie po to, by Mi służyć jako kapłani, nie będą się dotykać rzeczy świętych i rzeczy najświętszych – będą cierpieć swoją hańbę i pokutować za obrzydliwości, których się dopuścili.”

Źródła:

  • Roland de Vaux, Instytucje Starego Testamentu, Wydawnictwo Pallotinum 2004. Tu rozdział Kapłaństwo w Starym Testamencie.
  • Anna Kuśmirek, Kapłani, rabini i inni, w: (red.) Waldemar Cisło, Jarosław Różański, Kapłaństwo w religiach świata, Instytut Dialogu Kultury i Religii 2013.

Tagi
Encyklopedia BibliiEncyklopedia religii

Dodaj komentarz