Aarhus

Århus

Aarhus, według dawniejszej pisowni Århus, spotyka się także zapis Arhus – miasto w Danii na półwyspie Jutlandzkim. Położone w północno-wschodniej części Półwyspu Jutlandzkiego, nad zatoką Aarhus (Aarhus Bugt), stanowiącą odnogę cieśniny Kattegat. Liczba mieszkańców wynosi 264 716 (dane na 2016 rok). Jest to, po stołecznej Kopenhadze, drugie miasto Danii pod względem liczby ludności. Położone w regionie administracyjnym Jutlandia Środkowa (Midtjylland): stolica tego regionu znajduje się jednak w o wiele mniejszym mieście Viborg.

Aarhus: Historia miasta

W okolicach miasta odkryto ślady osadnictwa sięgające jeszcze czasów Wikingów, potwierdzone przez wykopaliska archeologiczne. Samo miasto powstało jednak później, jako osada rybacka i kupiecka. Po raz pierwszy odnotowane zostało przez źródła w X wieku. Od 948 roku było siedzibą biskupstwa katolickiego (od czasów reformacji – 1567 rok – biskupstwa luterańskiego).

Początkowo nazwa miasta notowana była w formie “Aros” lub “Arus”, co znaczy “w delcie”, “w ujściu rzeki”. Etymologia nazwy miasta wiąże się więc z niewielką rzeką Aarhus Å, która przez nie przepływa.

Prawa miejskie nadane zostały w 1441 roku, odwołują się one jednak do niezachowanego starszego dokumentu. Miasto stopniowo stawało się znaczącym ośrodkiem handlowym i kulturalnym, jako siedziba diecezji było też ważnym ośrodkiem życia religijnego. W okresie reformacji, ze względu na niepokoje wewnętrzne w Danii, bardzo jednak podupadło. Jego rola zwiększyła się ponownie w XIX wieku, wraz z rewolucją przemysłową. Miał wtedy miejsce szybki rozwój przemysłu duńskiego, szczególnie stoczniowego, oraz rozwój portu i sieci kolejowej.

Aarhus: Gospodarka i edukacja

Aarhus stanowi jeden z głównych ośrodków gospodarki Danii. Jest to ważny ośrodek handlowy i przemysłowy, a przede wszystkim jeden z najważniejszych duńskich portów morskich. Rozwinięty przemysł stoczniowy, przemysł środków transportu (produkcja lokomotyw z silnikiem Diesla), maszynowy, metalowy, papierniczy, szklarski, chemiczny, włókienniczy oraz spożywczy (w tym zwłaszcza produkcja piwa). Wiele połączeń promowych z miastami Skandynawii (Kopenhaga, Oslo, Kalundborg). Miasto stanowi także ważny ośrodek turystyczny (por. sekcja o atrakcjach turystycznych i zabytkach).

Uniwersytet w Aarhus (w języku duńskim Aarhus Universitet) został założony w 1928 roku. Mimo, że jest to stosunkowo nowa uczelnia, w Danii stanowi drugi najstarszy uniwersytet po uniwersytecie kopenhaskim. W mieście funkcjonuje także wyższa szkoła muzyczna (Det Jyske Musikkonservatorium, działająca równolegle także w Aalborgu).

Aarhus: atrakcje turystyczne, zabytki

Stare miasto jest interesujące i dobrze zachowane. Do ważniejszych zabytków architektury sakralnej należy katedra św. Klemensa (romańska – XII/XIII wiek, przebudowana w XV wieku) oraz podominikański kościół Najświętszej Marii Panny (gotycki, z kryptą św. Mikołaja z XI wieku zachowaną z wcześniejszego budynku). Wieża kościelna katedry św. Klemensa jest najwyższą w Danii (95 m wysokości), katedra ta to także najdłuższy kościół kraju (93 m długości). Do interesujących budynków XX-wiecznych ratusz z lat 1938-1942 oraz budynki uniwersyteckie z lat 1933-1946.

ARoS Aarhus Kunstmuseum, działające od 1859 roku, stanowi muzeum sztuki, posiadające w swoich zbiorach m.in. bogatą kolekcę kamieni runicznych. W mieście działa także niewielkie Muzeum Wikingów (Vikingemuseet).

Wśród muzeów wyróżnia się także skansen Den Gamle By (“Stare Miasteczko”, “Stare Miasto”) stanowiące muzeum na wolnym powietrzu, założone w 1909 roku. Nie jest to typowy skansen prezentujący kulturę ludową, ale kolekcja 75 budynków miejskich tworzących rodzaj niewielkiego, historycznego miasteczka, na terenie którego odbywają się często rekonstrukcje historyczne.

Wśród instytucji kulturalnych wyróżnia się zwłaszcza Musikhuset Aarhus, funkcjonujące jako filharmonia i teatr operowy.