Maszyna żakardowa, także żakard – we włókiennictwie, maszyna tkacka służąca do wytwarzania tkanin żakardowych, także nazywanych “żakardami”. Wynalazł ją w 1805 roku w Lyonie (głównym ośrodku tkactwa francuskiego) francuski tkacz i wynalazca Joseph Marie Jacquard (1752-1834). Pozwalała na wytwarzanie dekoracyjnych tkanin niedrukowanych o wzorach światłocieniowych, umożliwiając zastąpienie pracochłonnej wytwórczości ręcznej. Spotyka się też inne nazwy, w tym maszyna Jacquarda, urządzenie Jacquarda, krosno żakardowe, mechanizm żakardowy, mechanizm Żakarda, itp.


Maszyna żakardowa w historii techniki

Maszyna żakardowa stanowi dodatkowy mechanizm, który umożliwia sterowanie nitkami osnowy na krośnie – a więc krosno z mechanizmem. Umożliwia to tworzenie urozmaiconych wzorów na tkaninie, która przybiera przez to charakter dekoracyjny. Mechanizm Żakarda służy do tworzenia przesmyków, umożliwiając przy tym niezależne sterowanie pojedynczymi nitkami osnowy. Sterować można przy tym nawet dwoma tysiącami nitek. Przykładem żakardowej tkaniny wzorzystej może być adamaszek, rodzaj tkaniny o dekoracyjnym splocie, od XIX wieku otrzymywany za pomocą maszyn żakardowych. Prócz tkanin, maszyny żakardowe służą także do wytwarzania wielowzorzystych dzianin na maszynach dziewiarskich.

Maszyna żakardowa stanowiła istotny wynalazek w dziejach techniki, gdyż stanowiła pierwsze urządzenie, w którym zastosowano sterowanie programowe. Maszyny żakardowe, w których zastosowano karty perforowane, stanowiły więc pierwotny etap historii programowania. W tradycyjnym mechanizmie żakardowym splot tworzony był na wzornicy (stanowiącej element sterujący nitkami osnowy) w postaci binarnej. Otwór we wzornicy oznaczał, że nitka osnowy ma zostać podniesiona nad wątek, brak otworu (miejsce pełne) oznaczało natomiast, że nitka osnowy ma znaleźć się pod wątkiem. Współcześnie ten tradycyjny mechanizm sterowania zastąpiło elektroniczne sterowanie komputerowe. Już w 1896 roku polski wynalazca Jan Szczepanik opracował bardziej efektywną od kart perforowanych metodę fotoelektryczną sterowania mechanizmem żakardowym.


Tagi
Encyklopedia sztuk pięknychHumanistyczna encyklopedia nauki

8 komentarzy do “Maszyna żakardowa”

Dodaj komentarz