Analiza lingwistyczna

Analiza lingwistyczna – w językoznawstwie: rodzaj opisu wyrażeń języka, taki opis wyrażeń językowych, którego celem jest wyodrębnienie elementów składowych tych wyrażeń oraz ustalenie wzajemnych relacji między tak wyodrębnionymi elementami. W sensie ścisłym opis wyrażeń języka za pomocą metod transformacyjnych i dystrybutywnych. Istnieje także swobodna definicja tego wyrażenia, oznaczająca opis różnego rodzaju cech językowych i stylistycznych wypowiedzi.


Analiza językowa, analiza tekstu, analiza logiczna

Poza językoznawstwem określenie to (także “analiza językowa“, “analiza języka czegoś”) stosowane bywa bardzo swobodnie. Rozumiane może być np. jako rodzaj analizy stylistycznej (włącznie ze stylometrią), różnego rodzaju analizy tekstów językowych czy badania frekwencyjne i semantyczne dotyczące tekstów kultury o charakterze językowym. Porównaj: analiza tekstu, czyli podział tekstu na części składowe służący ustaleniu ich funkcji. W tego rodzaju procedurach badawczych wystąpić mogą jednak oczywiście także ściślej rozumiane metody językoznawcze, dystrybucyjne, a nawet transformacyjne.

Dla filozofii kluczowe znaczenie ma analiza logiczno-językowa (analiza filozoficzna) – zob. analiza w znaczeniu ogólnym i filozoficznym. W obrębie filozoficznej analizy językowej bada się tak znaczenie wyrazów języka ogólnego, “potocznego” (szczególnie tzw. filozofia oksfordzka), jak i relacje logiczne między wyrażeniami dowolnego języka (w tym języków formalnych, podczas gdy językoznawstwo bada głównie języki naturalne).

Analiza lingwistyczna: metoda dystrybucyjna i metoda transformacyjna

Różne szkoły językoznawcze wypracowały własne metody analizy lingwistycznej, rozumianej ściślej. W kierunkach strukturalistycznych w językoznawstwie stosowana jest przede wszystkim metoda dystrybucyjna. Dla gramatyki generacyjnej najbardziej typowa jest natomiast metoda transformacyjna.

Dystrybucja to zbiór kontekstów, w których dany element (fonem, morfem, grupa wyrazowa) może wystąpić. Tak np. polski morfem -iz- (jak w wyrazie atomizazcja) występuje zawsze jako afiks, po którym musi zawsze wystąpić jakiś inny afiks. Za pomocą badań nad dystrybucją elementów amerykańska szkoła strukturalistyczna starała się skonstruować definicje wszystkich elementów językowych bez odwoływania się do ich treści. Tak np. rzeczowniki zdefiniować można jako klasę wyrazów, które mogą wystąpić po rodzajniku.

Metoda transformacyjna opiera się na badaniu wyrażeń synonimicznych, wyrażeń mających charakter parafraz. Transformacja to w językoznawstwie reguła przekształcania pewnych struktur językowych w inne, np. zamiana strony biernej na stronę czynną, składni accusativus cum infinitivo na składnię nominativus cum infinitivo. Nowoczesne ujęcia metody transformacyjnej ujmują reguły transformacji jako reguły paralelne do zasad wnioskowań w logice, ich twórcą jest amerykański językoznawca Zellig Sabbetai Harris.


Tagi
Encyklopedia językoznawstwa ogólnegoEncyklopedia literaturyEncyklopedia retoryki

Dodaj komentarz