Absorpcja
Absorpcja, określana także terminami sorpcja wgłębna, sorpcja objętościowa i pochłanianie lub wchłanianie – w chemii fizycznej: proces dyfuzyjny, pochłanianie jednej substancji (określanej terminem absorbat – ciało wchłaniane) przez inną (określaną terminem absorbent – ciało wchłaniające). Najczęściej ma się tu na myśli wchłanianie gazów przez ciecze, a także wchłanianie gazu lub cieczy przez ciała stałe. Wchłanianie gazu przez ciecz lub ciało stałe połączone jest z jego rozpuszczaniem, często zachodzi przy tym także reakcja chemiczna.
Absorpcja a adsorpcja, sorpcja i desorpcja. Inne znaczenia słowa
Nie należy mylić ze sobą terminów absorpcja i adsorpcja. Absorpcja zachodzi w całej objętości cieczy lub ciała stałego, adsorpcja (określana z tego względu także terminem sorpcja powierzchniowa) zachodzi natomiast na powierzchni ciała, stanowi powierzchniowe zagęszczenie substancji na granicy dwóch faz. Analogicznie nie należy mylić ze sobą terminów absorbat i adsorbat oraz absorbent i adsorbent, a także także adsorber i absorber.
Wiele odmiennych znaczeń termin ten przybiera w fizyce, w najogólniejszym rozumieniu jest to pochłanianie energii promieniowania przez ciała fizyczne. Porównaj też znaczenie terminu w innych dziedzinach: absorpcja morfologiczna (w językoznawstwie – wchłonięcie morfemu przez morfemy sąsiednie), absorpcja niepomyślności (w teorii komunikacji społecznej – ukrywanie niepewności), absorpcja w psychologii (silna koncentracja na czymś, “zaabsorbowanie”).
Przeciwieństwo absorpcji to desorpcja. Polega ona na wyprowadzeniu lub obniżeniu stężenia interesującego składnika (np. gazu z fazy ciekłej).
Ogólna, łączna nazwa procesów absorpcji i adsorpcji to sorpcja. Terminu tego używa się w praktyce zwłaszcza w tych sytuacjach, gdy oba procesy zachodzą jednocześnie lub gdy nie da się wyraźnie określić, który z nich zachodzi.
Znaczenie absorpcji. Rola w środowisku naturalnym – absorpcja w biologii, geografii i hydrogeologii
W hydrogeologii termin ten oznacza najczęściej wchłanianie gazów przez wody podziemne. W procesie absorpcji zachodzi równomierne rozchodzenie się gazu w wodzie. Zachodzą jednocześnie także pewne reakcje chemiczne, np. przy absorpcji dwutlenku węgla i siarkowodoru. Szczególne znaczenie ma tu równowaga węglanowa, stan w którym woda zawiera niezbędną dla utrzymania w roztworze jonów wodorowęglanowych ilość dwutlenku węgla.
Wchłanianie gazów (głównie atmosferycznych – zob. atmosfera) przez wody morskie, rzeczne i jeziorne stanowi niezbędny czynnik rozwoju życia w wodzie. Zachodzi szczególnie silnie np. w czasie silnego falowania (tworzenie się piany). Duże znaczenie ma także cyrkulacja oceaniczna: pochłanianie gazów zachodzi w powstających w sferach silnego parowania prądach zstępujących.
Absorpcja gazów atmosferycznych przebiega odmiennie w różnych temperaturach (wraz ze wzrostem temperatury absorpcja spada) i odmiennie dla różnych gazów. Na skutek tego stosunek ilościowy gazów jest odmienny, niż ich wzajemny stosunek w powietrzu.
Absorpcja ma duże znaczenie dla biologii komórki. Zjawisko to warunkuje wchłanianie wody, substancji rozpuszczonych w wodzie oraz gazów przez komórki i tkanki. Wchłanianie cieczy lub gazów ze środowiska zewnętrznego odbywa się przez skórę i błony śluzowe zwierząt oraz przez tkanki okrywowe roślin. W szczególności oddychanie jest procesem absorpcji tlenu do krwi. Duże znaczenie biologiczne ma także wchłanianie cieczy i gazów przez glebę.
Zjawisko absorpcji ma także duże znaczenie gospodarcze – jest szeroko wykorzystywane w technologii przemysłowej, a także laboratoryjnej. Służy do usuwania lub zmniejszania ilości gazu w procesach produkcyjnych a także do usuwania szkodliwych składników gazowych czy też do pozyskiwania cennych składników. Aparat służący do pochłaniania gazu to absorber (aparat absorpcyjny). Absorpcję wykorzystuje się także w technice wysokiej próżni (pochłanianie śladowych ilości gazu) oraz w chłodnictwie (chłodziarki absorpcyjne – podtrzymanie obiegu czynnika chłodniczego).
Uwagi językowe, etymologia
Często spotyka się błędną pisownię absorbcja (rzadziej także apsorpcja lub apsorpsja), podobnie zamiast poprawnej formy adsorpcja spotyka się błędną adsorpbcja. Wynika to z kontaminacji formy rzeczownikowej absorpcja i formy czasownikowej absorbować. Odmienność pisowni i wymowy ma związek z łacińską etymologią tych słów. Oboczność b:p w czasownikach łacińskich ma charakter regularny i widoczna jest także w innych polskich słowach pochodzenia łacińskiego (np. proskrypcja i proskrybować).
Rzeczownik absorpcja i czasownik absorbować pochodzą od łacińskiego czasownika absorbeo, absorbere, absorbui. Znaczy on “wchłaniać”, “pochłaniać”.
Bibliografia:
- Roman Zarzycki, Andrzej Chacuk, Maciej Starzak, Absorpcja i absorbery, Warszawa 1995.