Bankiet oficerów gwardii cywilnej św. Jerzego

Bankiet oficerów gwardii cywilnej św. Jerzego (Bankiet bractwa strzeleckiego, Bankiet oficerów bractwa strzelców św. Jerzego) – obraz niderlandzkiego malarza Fransa Halsa (ok. 1581-1666) z 1616 roku (obecnie w Halsmuseum, Haarlem).


“Bankiet oficerów gwardii cywilnej św. Jerzego” Fransa Halsa – historia i analiza obrazu

Frans hals bankiet oficerow bractwa swietego jerzego. scena figuralna, postacie biesiadujacych oficerow, podkreslone linie ukośne

Frans Hals namalował go na zlecenie najstarszej gwardii strzeleckiej (milicji miejskiej) działającej w holenderskim mieście Haarlem – gwardia cywilna św. Jerzego znana była także pod nazwą Oude Schuts. Zgodnie z lokalną tradycją miasto Haarlem organizowało każdego roku trzy bankiety honorujące jej członków, jako wyraz wdzięczności za ich służbę. Frans Hals postanowił namalować portret gwardii cywilnej świętego Jerzego uczestnicząc w jednym z tych bankietów osobiście. To samo bractwo strzeleckie malował już w 1599 roku Cornelis van Haarlem.

Portrety zbiorowe gwardii strzeleckich są zresztą częste w twórczości Fransa Halsa – należą do nich także Bankiet oficerów gwardii cywilnej św. Hadriana (1627, Frans Hals Museum, Haarlem), Bankiet oficerów Obywatelskiej Straży Świętego Andrzeja (ok. 1627-1633, Frans Hals Museum Haarlem), Portret oficerów kompanii kuszników pod wodzą kapitana Reyniera Reaela i porucznika Michielszoona Blaeuwa (Chuda kompania, 1633, Rijksmuseum, Amsterdam) i Portret oficerów i podoficerów kompanii strzelców gwardii św. Jerzego w Haarlemie (1633, Frans Hals Museum, Haarlem). Kompanie strzeleckie stanowiły złożone z wolontariuszy oddziały wojskowo-milicyjne, odgrywającymi dużą rolę w życiu społecznym i towarzyskim XVII-wiecznej Holandii. W Haarlemie, mieście, w którym działał Hans Hals, były dwie takie kompanie, kompania świętego Jerzego i kompania świętego Hadriana. Sam malarz był członkiem kompanii świętego Jerzego.

Portrety zbiorowe gwardii strzeleckich, mimo że bogato reprezentowane w malarstwie Halsa, nie były jego własnym pomysłem, miały już wcześniej bogatą tradycję. Były to jednak często dzieła monotonne, sztywne kompozycje grup figuralnych umieszczonych po trzech stronach stołu. Hals zmienił ten tradycyjny motyw, wprowadzając do obrazu życie – figury oficerów ustawił na liniach diagonalnych, nadając im swobodne, nieformalne pozy.

Bankiet oficerów gwardii cywilnej jest więc wyraźnym przykładem barokowego diagonalizmu. Niektórzy oficerowie siedzą, inni stoją, dynamizm do obrazu wprowadza też spożywanie posiłku i rozmowa. Dynamikę dzieła podkreśla jednak nie tylko indywidualizacja postaci, ale także powtarzalność wielu elementów wizualnych dzieła. Stale i rytmicznie powtarzają się linie ukośne, diagonale – tworzą je szarfy, sztandary, draperie, a wreszcie same figury ludzkie.

Najbardziej nowatorskim aspektem dzieła jest jednak to, że Frans Hals traktuje odbiorcę jako aktywnego uczestnika sceny, co porównać można do zabiegów burzenia “czwartej ściany” we współczesnym teatrze. Sama teatralizacja dzieła sztuki plastycznej jest zresztą czymś typowo barokowym. Malarz osiąga ten efekt poprzez nakierowanie spojrzeń części przedstawionych na obrazie postaci bezpośrednio na widza. Mamy wrażenie, że nagłe pojawienie się nas samych przed obrazem przerywa rozmowę, przerywa bankiet – mimo całego dynamizmu dzieła, możemy nawet odnieść wrażenie, że strzelcy na moment zastygają bez ruchu.


Tagi
Encyklopedia sztuk pięknych

Dodaj komentarz