Zwornik

Zwornik, także klucz – w architekturze: środkowy, szczytowy kliniec (ociosany kamień lub cegła o kształcie klinowym, o funkcjach konstrukcyjnych) stosowany w łukach architektonicznych i niektórych typach sklepień. Zworniki charakterystyczne są zwłaszcza dla sklepień gotyckich, występują jednak także w wielu innych elementach architektonicznych, np. jako środkowy, szczytowy element arkady.

Zwornik (klucz) w architekturze

Zworniki wyróżniają się kształtem i wielkością, a często także dekoracyjnym opracowaniem. Wykonane są najczęściej z ociosanego kamienia lub cegły. Rzadziej spotyka się zworniki wykonane z drewna, pełniące najczęściej wyłącznie funkcje ozdobne. Spajają w całość elementy nośne konstrukcji, a przy tym często zdobione są dodatkowo dekoracją rzeźbiarską, najczęściej stosującą motywy roślinne (np. akant). Może też przybierać inne formy, np. stanowiąc motyw dekoracyjny imitujący ozdobną klamrę, będącą zwornikiem archiwolty, określaną jako “agrafa” (zob. agrafa w architekturze).

W sklepieniach, zwłaszcza gotyckich (sklepienie krzyżowo-żebrowe) zwornik to element stanowiący skrzyżowanie żeber (zob. żebro w architekturze), o funkcjach konstrukcyjnych (dodatkowe wzmocnienie sklepienia) i dekoracyjnych (maskowanie połączenia żeber za pomocą elementu w formie ozdobnego guza).