Aktynometria

Aktynometria – dział meteorologii i fizyki atmosfery badający promieniowanie słoneczne (bezpośrednie, pochłonięte i rozproszone), promieniowanie ziemskie (promieniowanie dłogofalowe Ziemi) i promieniowanie atmosferyczne (promieniowanie elektromagnetyczne występujące w atmosferze ziemskiej). Podstawą badań jest analiza różnych rodzajów promieniowania i jego pomiary prowadzone za pomocą urządzeń takich jak aktynometr i bolometr. Nauka ta bada także bilans energetyczny systemu Ziemia-atmosfera.

Etymologia: z języka greckiego, aktis – promień i + metrein – “mierzyć”.

Aktynometria: zarys problemowy i historyczny

Aktynometria bada prawidłowości rządzące pochłanianiem i rozpraszaniem się promieniowania w atmosferze. Określa rozkład promieniowania w czasie (np. w odniesieniu do pór roku) i w przestrzeni (tak na powierzchni kuli ziemskiej, jak i w przekroju atmosfery ziemskiej, uwzględniając jej poszczególne warstwy). Zestawia bilanse promieniowania atmosfery i bilanse promieniowania Ziemi, przy uwzględnieniu ekstynkcji atmosferycznej i odbicia (albedo).

Pierwszych pomiary aktynometryczne przeprowadził w XIX wieku francuski fizyk Claude Pouillet (1790-1868). Największy rozwój aktynometrii nastąpił w końcu XIX wieku i w pierwszych latach XX wieku. Wiele prac z dziedziny aktynometrii opublikował znany amerykański astrofizyk Charles Greeley Abbot (1872-1903), konstruktor pyrheliometru wodnego (rodzaj aktynometru, 1909). Najwybitniejszym badaczem polskim w dziedzinie aktynometrii, a także konstruktorem urządzeń pomiarowych (m.in. solarymetr), był Władysław Górczyński (1979-1953). Do innych uczonych związanych z aktynometrią i konstruktorów aktynometrów należeli W.A. Michelson i Knut Ångström (pyrgeometr).