Wyobraźnia artystyczna (wyobraźnia plastyczna)

Wyobraźnia artystyczna, także wyobraźnia plastyczna – zdolność świadomego, celowego tworzenia wewnętrznych obrazów, nakierowanego na określone rezultaty. Dyspozycja do wytwarzania obrazów umysłowych, a także sprawność w ich przekształcaniu. Powiązana jest z wyobraźnią twórczą rozumianą jako umiejętność tworzenia nowych pojęć i ich reprezentacji (niekoniecznie wizualnych). Pojęciem blisko związanym jest też wyobraźnia wizualna, czyli umiejętność tworzenia wyobrażeń w kodzie ikonicznym (w odróżnieniu od wyobraźni kinetycznej – ruchowej, oraz wyobraźni audialnej – słuchowej).

Wyobraźnia artystyczna

Wyróżnia się przy tym dwa podstawowe rodzaje wyobraźni artystycznej: wyobraźnię twórczą i wyobraźnię odtwórczą. Artystyczna wyobraźnia twórcza to umiejętność komponowania nowych form wizualnych na podstawie elementów poprzednich spostrzeżeń wzrokowych. Artystyczna wyobraźnia odtwórcza to umiejętność wiernego, dokładnego przywołania w pamięci przeżytych spostrzeżeń w postaci obrazów, a także komunikatywnego ich odtwarzania.

Zdolność tworzenia wyobrażeń wizualnych pojawia się spontanicznie u wszystkich ludzi już w okresie wczesnodziecięcym. Może jednak być rozwijana i kształtowana, a także podlegać osłabieniu i zanikowi. Jej prawidłowy rozwój jest niezbędny w każdym przedsięwzięciu natury twórczej, a w szczególności w działalności artystycznej. Wyobraźnia plastyczna to podstawowa umiejętność umożliwiająca tworzenie projektów dzieł sztuki i przedmiotów użytkowych, niezbędna jest także na etapie ich realizacji. Na wyobraźni plastycznej opiera się przewidywanie skutków podejmowanych w czasie realizacji projektu czynności manualnych.

Wyobraźnia plastyczna powiązana jest ściśle z wrażliwością estetyczną (umiejętnością postrzegania piękna). Jej rodzajem jest fantazja artystyczna (fantazja plastyczna), tj. umiejętność przedstawiania sobie przedmiotów nierealnych, kreacja wyobrażeń wizualnych odległych od rzeczywistych doświadczeń.