John Barbour

John Barbour, ok. 1325-1395 – szkocki poeta średniowieczny. Najbardziej znany jako autor eposu The Bruce (The Brus), opiewającego czyny króla Szkocji Roberta I. Jest to epos narodowy Szkotów, pierwsze wielkie dzieło literatury szkockiej i jedno z największych w średniowiecznej literaturze języka angielskiego. Duchowny katolicki, archidiakon Aberdeen. Notuje się także formy nazwiska John Barbere, John Barbiere. Określany często jako “ojciec poezji szkockiej”.

John Barbour: Biografia

Życie Johna Barboura jest dość słabo znane, lepiej jednak niż np. życie Geoffreya Chuacera, pisarza z tej samej epoki. Nieco inaczej jest z jego twórczością: Bruce jest właściwie jedynym utworem, co do którego autorstwo Barboura jest pewne.

Przyjmuje się, że poeta urodził się około 1325 roku, w źródłach pada jednak wiele różnych spekulacji dotyczących jego daty urodzenia (podaje się tak wcześniejsze, ok. 1316, jak i późniejsze, po 1330). Nazwisko sugeruje, że jego ojciec zajmował się strzyżeniem włosów (barber). Po raz pierwszy pojawia się w dokumentach w roku 1356 – pozwalają one łączyć jego dzieciństwo i młodość z miastem Dunkeld. The Bruce chwali odwagę XIV-wiecznego biskupa Dunkeld Williama Sinclaira: można snuć przypuszczenia, że rodzina Barboura była w jakiś sposób związana z kurią Dunkeld, np. jako golarze biskupów.

W 1357 roku, już jako młody człowiek został archidiakonem katedry w Aberdeen (określenie łacińskie: Magister Iohannes Barber Archidiaconus Aberdonensis) – tytuł ten posiadał do śmierci. Studiował na uniwersytetach w Oksfordzie i Paryżu. W Oksfordzie mógł studiować dzięki specjalnemu zezwoleniu króla Anglii Edwarda III, mimo trwającego konfliktu angielsko-szkockiego. W 1357 Barbour uczestniczył też w negocjacjach dotyczących uwolnienia z niewoli angielskiej króla Szkocji Dawida II, który był angielskim jeńcem od 1346 (bitwa pod Neville’s Cross). We Francji przebywał w 1364 i 1368.

Związał się z dworem królów Szkocji, Dawida II z dynastii Bruce i Roberta II z dynastii Stewart. W 1388 roku otrzymał stałą pensję.

Robert II zmarł w roku 1390. Barbour pozostawał w Aberdeen, prawdopodobnie aż do śmierci. Według dokumentów przechowywanych w Katedrze w Aberdeen zmarł 12 lub 13 marca, inne dokumenty pozwalają określić rok śmierci – 1395. Pochowany został zapewne w Katedrze w Aberdeen.

The Bruce i inne utwory

The Bruce (zapisywane także The Brus) to niewątpliwie jeden z najważniejszych utworów średniowiecznej literatury w języku angielskim. Powstał on około 1375 roku. Jest to romans historyczny obejmujący 20 ksiąg wierszem.

Tłem historycznym eposu jest walka króla Szkotów Roberta I Bruce’a (znanego jako “Waleczne Serce”, Braveheart). Szkoci walczyli z Anglikami o niepodległość swojego kraju od śmierci króla Aleksandra III w 1286 roku, która pogrążyła kraj w chaosie (pierwsza wojna o niepodległość Szkocji), aż do śmierci Roberta Douglasa w 1330 i pogrzebu serca Roberta I w Melrose Abbey.

Utwór opiewa bohaterstwo i idealizm szkockich bojowników o wolność. Poeta nakłania następców Roberta I, by naśladowali swoich szlachetnych przodków. Dzieło Barboura nie stanowi jednak czystej idealizacji, bliższe jest chansons de geste niż romansowi arturiańskiemu, czy w ogóle rycerskiemu. Narracja przypomina ballady południowej Szkocji, border ballads. Nie ma  nim elementów baśniowych, bitwa pod Bannockburn (1314) – której opis stanowi kluczowy moment utworu – pozostawała zresztą przecież jeszcze w żywej pamięci czytelników Bruce’a, żyli jeszcze jej uczestnicy. Styl utworu jest żywy i bezpośredni, doskonale dopasowany do opisywanych wydarzeń. Jest też jasne, że Barbour podjął wysiłek zebrania relacji bezpośrednich uczestników bitwy.

Inne utwory przypisywane Barbourowi to The Troy Book (romans o Troi), The Lives of the Saints (żywoty świętych) i The buik of Alexander (aleksandreida).

Źródła:

• Phoebe A. Mainster, John Barbout. Circa 1316-1395, w: Jeffrey Helterman, Jerome Mitchell, Old and Middle English Litterature, t. 146, 1994.