Walor (walor malarski)

Walor malarski, także walor – stopniowanie barwy, tj. stopień rozjaśnienia i lub ściemnienia kolorów o różnej jakości (np. kolor ciemnoczerwony i jasnoczerwony, ciemnoniebieski i jasnoniebieski). Zróżnicowanie natężenia tonu barwy, a także stopnia względnej jasności barwy. W sztukach plastycznych (walor w malarstwie, rysunku i grafice, także w fotografii) stosuje się stopniowanie natężenia barwy, które odpowiada najczęściej rozłożeniu światła na powierzchni przedmiotu przedstawionego w dziele sztuki. Określenie obejmuje także kolory achromatyczne (kolory neutralne, tj. czarny, biały i szary). Różne kolory mogą więc mieć identyczny walor.

Etymologia: z francuskiego valeur, – do języka francuskiego wyraz ten wszedł z późnołacińskiego valor, od łacińskiego czasownika valeo, valere – “jestem silny”, “jestem zdrowy”.

Walor malarski w dziełach sztuki

Obraz może być zbudowany na skali dwuwalorowej lub wielowalorowej. W malarstwie pożądane zróżnicowanie waloru uzyskuje się przy tym przez odpowiednie nakładanie farby, natomiast w rysunku i grafice poprzez odpowiednie zagęszczenie kreski. Jaśniejszym walorem cechuje się rozcieńczona lub rozbielona farba malarska. Postrzeganie jasności lub ciemności przedmiotów, w tym dzieł sztuki przez odbiorcę dzieła sztuki zależy jednak od wielu czynników, np. od oświetlenia przedmiotu oraz od własności wizualnych otaczających go przedmiotów w polu widzenia.

Walor malarski zalicza się do elementów plastycznych w kompozycji dzieła sztuki. Szczególnie istotne jest to, że kombinacje walorów malarskich równoważą układ dzieła jako całość. Ponadto przez stosowanie waloru malarskiego przekazać można rozmaite nastroje i emocje. Tak np. przy zastosowaniu delikatnych gradacji walorów otrzymać można dzieło o spokojnym, stonowanym nastroju. Silne kontrasty walorowe umożliwiają natomiast stworzenie dzieł dynamicznych, pełnych energii i siły. Barwy jasne wydają się przy tym lekkie, ulotne, barwy ciemne wywierają natomiast wrażenie ciężkości i masywności.

Waloryzacja i kompozycja dzieła

Dawniej stosowano termin waloryzacja, który oznaczał w terminologii sztuk pięknych różnego rodzaju gradacje światłocieniowe na przedmiocie, a także sposób, w który odtwarza je w swoim dziele artysta. Wierna, uchwytująca wiele niuansów waloryzacja umożliwiała stworzenie iluzji pełnej trójwymiarowości przedmiotu. Współcześnie jednak kompozycje ustawione na zasadzie waloru i na zasadzie koloru traktuje się odrębnie. W kompozycjach ustawionych na zasadzie waloru mniej istotny jest przy tym obecnie sposób uchwycenia trójwymiarowości brył. Większe znaczenie ma sam układ kolorystyczny, który opiera się na względnej jasności barwy lub zróżnicowaniu gradacji tonu. Obrazy monochromatyczne stanowią typowe przykłady kompozycji ustawionych na walor.