Alessio Baldovinetti (Alesso Baldovinetti)

Alessio Baldovinetti (także Alesso Baldovinetti, Alesso di Baldovinetto, ur. 1425, zm. 1499) – włoski malarz renesansowy działający we Florencji.


Uważa się, że Baldovinetti wprowadził do malarstwa stil dolce (“styl słodki”), który obecny był już wcześniej w rzeźbie renesansowej, zwłaszcza w twórczości Desiderio de Settignano. Był także jednym z pierwszych twórców pejzaży. Uważany za nowatora i jednego z czołowych malarzy florentyńskich XV wieku – w jego twórczości uwagę zwraca zwłaszcza delikatny modelunek i interesujące operowanie światłem.

Alessio Baldovinetti – życie i twórczość

Alessio Baldovinetti pochodził z arystokratycznej rodziny florentyńskiej, która wzbogaciła się handlem. Urodził się we Florencji 14 października 1425 roku. Był najstarszym dzieckiem, można więc było oczekiwać, że pójdzie w ślady ojca i zostanie bogatym kupcem – wybrał jednak zawód artysty. Od 1448 roku pobierał nauki we florentyńskim cechu św. Łukasza (Compagnia di san Luca), jednej z licznych instytucji artystycznych pod patronatem tego świętego. Jego nauczycielem malarstwa był prawdopodobnie Domenico Veneziano (ok 1410-1461). Następnie działał niezależnie. Do jego najwcześniejszych dzieł należą malowidła na drzwiach kościoła Santissima Annuziata we Florencji (ok. 1449) oraz malowidła ołtarzowe w kościele wiejskim (pieve) San Lorenzo w Mugello (1450).

W stylu dolce utrzymane są najbardziej znane obrazy Baldovinettiego, z których większość znajduje się w zbiorach galerii Uffizi we Florencji i stanowi malarską adaptację stylu rzeźbiarskiego Desideria. Należą do nich np. Zwiastowanie (1447) i Madonna z Dzieciątkiem i świętymi (ok. 1454) oraz Madonna adorująca dzieciątko (Luwr, ok. 1460). Postacie na tych obrazach są wyraźnie rzeźbiarskie, delikatne i elegancko upozowane. Twórczość di Settignano przypomina także to, że postacie łagodnie spoglądają na siebie.

Na twórczość Baldovinettiego wywarł wpływ także jego nauczyciel Domenico Veneziano, w którego warsztacie Baldovinetti pracował prawdopodobnie przed rozpoczęciem samodzielnej działalności. Widoczne jest to w typowo weneckim koloryzmie oraz w przenikliwym świetle, które obecne są we wczesnych obrazach Baldovinettiego (np. Chrzest Chrystusa, Przemienienie Pańskie, Wesele w Kanie). Zobacz też: Chrzest Chrystusa w sztuce.

Prócz wpływu Domenica Veneziano i Desideria de Settigano w twórczości Baldovinettiego widoczny jest również wpływ Fra Angelico i Andrei del Castagno. Andrea del Castagno był zresztą współpracownikiem Baldovinettiego (m.in. freski w S. Egidio).

Twórczość Baldovinettiego dostarcza wczesnych przykładów renesansowego malarstwa pejzażowego. Tak Madonna adorująca Dzieciątko (1465), jak mówione niżej freski przedstawiające Boże Narodzenie, przedstawiają w tle naturalne krajobrazy przepływającej przez Toskanię doliny rzeki Arno. Widoki te należą do najstarszych pejzaży w malarstwie europejskim.

Malarstwo portretowe

Baldovinetti jest także cenionym autorem portretów. Portret młodej kobiety (London National Gallery, ok. 1465) przedstawia niezidentyfikowaną siedzącą postać kobiecą ukazaną z profilu. Jej wyszukany strój i bogata biżuteria są typowe dla portretów kobiecych w sztuce XV-wiecznych Włoch.

Freski Baldovinettiego

W 1462 roku Baldovinetti otrzymał zamówienie na stworzenie fresków w klasztorze przy florentyńskim kościele Santissima Annuziata (Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny we Florencji, m.in. scena Bożego Narodzenia). Dzieło to stanowi przykład w pełni dojrzałego stylu malarza i uważane są za jego największe dzieło. Podobnie jak w Madonnie adorującej Dzieciątko, zwraca w nich uwagę łagodna, stonowana kolorystyka, pełne uroku światło i równowaga między starannym wykonaniem detali a śmiałym ogólnym planem dzieła.

Freski te są jednak źle zachowane – Giorgio Vasari podaje, że Baldovinetti wykończył swoje freski w technice al secco, zamierzając w ten sposób ochronić je przed wilgocią. Spowodowało to jednak łuszczenie się i odpadanie warstw farby. Zastosowana technika okazała się wprawdzie katastrofalna w skutkach, stanowi jednak interesujące świadectwo poszukiwań warsztatowych malarstwa XV wieku – były to świadome eksperymenty techniczne malarza.

Baldovinetti stworzył także cykl fresków w kaplicy kościoła Sant’Egidio we Florencji, we współpracy z Andreą del Castagno.

Witraże, mozaiki i sztuka dekoracyjna

Alessio Baldovinetti projektował także witraże i mozaiki. Należą do nich dwa pasy dekoracji mozaikowej drzwi Baptysterium we Florencji Ghibertiego, wykonane w latach  1453-1455.  Innym przykładem jest mozaika przedstawiająca św. Jana Chrzciciela na południowych drzwiach Katedry w Pizie z 1462 roku. Przykładem witrażu projektu Baldovinettiego może być np. okno kaplicy Gianfiglizazi we Florencji (1466). Wykonywał ponadto projekty intarsji i inkrustacji w drewnie. Zmarł 29 sierpnia 1499 roku.

Bibliografia:

  • Ruth Wedgwood Kennedy, Alesso Baldovinetti. A Critical and Historical Study, 1938.

 


Tagi
Encyklopedia sztuk pięknych

Dodaj komentarz