Argumentum ad consequentiam

Argumentum ad consequentiamargument odwołujący się do niekorzystnych następstw czegoś. Przypomina w formie prawidłowy argument ad absurdum, jest jednak argumentem błędnym. Traktować należy go raczej jako pewien błąd logiczny, niż nielojalny chwyt erystyczny.


Nazwa oznacza w języku łacińskim “argument odwołujący się do następstw”, “argument odwołujący się do konsekwencji” (consequentiaconsequentiae – “następstwo”). Ma się tu na myśli tak następstwa jakiegoś twierszenia rozumiane w sensie logicznym, jak i następstwa przyczynowo-skutkowe. Są one przy tym przykre, trudne do zaakceptowania lub niekorzystne.

Schemat wnioskowania ad consequentiam

Podczas gdy argument ad absurdum przebiega według schematu:

Jeśli uznać A za prawdziwe (właściwe, obowiązujące) to za prawdziwe uznać trzeba by także B, które jednak jest absurdem.

Zatem: B jest fałszywe (B należy odrzucić).

Argumentum ad consequentiam przebiega według schematu:

Następstwem A jest B.
B jest czymś niekorzystnym.

Zatem: nieprawda, że A.

Podobnym typem nielojalnej argumentacji jest także argument ad baculum, w którym również występuje nieprzyjemna konsekwencja (użycie siły) jako metoda skłonienia kogoś do uznania czegoś za prawdę. Należy jednak odróżnić błędny argument ad consequentiam od poprawnych schematów podejmowania decyzji, opisujących unikanie podejmowanie pewnych decyzji ze względu na ich niepożądane konsekwencje. Tego rodzaju schemat decyzyjny przedstawia się następująco:

Następstwem działania A będzie B.
B jest niekorzystne.

Zatem: nie należy czynić A.

Przykłady

Wyrazistym przykładem argumentu ad consequentiam może być błędne rozumowanie: “Jeśli nadal będzie padać, będzie powódź. To byłoby bardzo źle – a więc deszcz przestanie padać”. Rozumowania tego rodzaju odwołują się do myślenia życzeniowego, łatwo uchwycić ich błędność – mamy tu do czynienia z błędem formalnym, w którym wniosek nie wynika z przesłanek wnioskowania.

Istnieją jednak także mniej wyraziste, trudniejsze do bezpośredniego uchwycenia formy argumentu ad consequentiam. Przykładem może być rozumowanie: “Gdyby Bóg nie istniał, świat nie miałby sensu. Zatem: Bóg istnieje.” Odrzuca się tu bezpodstawnie nieprzyjemną, ale możliwą sytuację, że świat nie ma sensu, a także pogląd, że światu może nadawać sens także coś innego. Podobny charakter ma następujące rozumowanie: “Gdyby determinizm był słuszny, nie można by mówić o odpowiedzialności ludzi za ich czyny. Przyjmując determinizm, należałoby więc zakazać karania winnych, w tym największych zbrodniarzy”.

Porównaj: argumentum ad absurdum, argumentum ad amicitiam, argumentum ad antiquitatem, argumentum ad auditorem, argumentum ad baculum, argumentum ad captandum vulgus, argumentum ad crumenam, argumentum ad fidem, argumentum ad hominem, argumentum ad ignorantiam, argumentum ad invidiam, argumentum ad iudicium, argumentum ad metum, argumentum ad misericordiam, argumentum ad orationem, argumentum ad personam, argumentum ad passiones, argumentum ad populum, argumentum ad quietem, argumentum ad rem, argumentum ad reverentiam, argumentum ad ridiculum, argumentum ad socordiam, argumentum ad superbiam, argumentum ad superstitionem, argumentum ad vanitatem, argumentum ad verecundiam, argumentum ad vertiginem, argumentum a fortiori, argumentum a silentio, argumentum ad exemplum, argumentum ab utili, arguementum a contrario, argumentum ex concessis, argumentum a simili.


Tagi
Encyklopedia filozofiiEncyklopedia retorykiKsięga przysłówLeksykon języka łacińskiego

Dodaj komentarz