Aberracja

Aberracja – w języku ogólnym: nieprawidłowość, dowolnego rodzaju odchylenie od normy lub zasady. W fizyce, astronomii i biologii wyraz ten funkcjonuje jako termin specjalny. W dawniejszej polszczyźnie występował także zapis aberacja, dziś uznawany za błędny lub przestarzały. Istnieje także przymiotnik aberracyjny.

Etymologia: wyraz pochodzi z języka łacińskiego; aberratio, aberrationis – “zabłądzenie”, “oddalenie się”. Rzeczownik ten utworzony jest od czasownika aberro, aberrare (złożenie przyimka ab i czasownika erro, errare – “błądzić”), znaczącego “zabłądzić”, “oddalić się”.

Aberracja jako termin specjalistyczny: definicje

W astronomii występuje termin aberracja światła. Oznacza ono pozorne odchylenie obserwowanego ciała niebieskiego na sferze niebieskiej. Zmiana kierunku światła, która powoduje pozorne przemieszczenie się ciała niebieskiego, wywołana jest ruchem obserwatora (np. wraz z Ziemią) względem obserwowanego obiektu. Zjawisko to dostarczyło dowodów na prawdziwość teorii heliocentrycznej Kopernika.

W fizyce termin odnosi się do aberracji optycznych (aberracje układu optycznego), czyli wad układów optycznych (np. soczewek), które przejawiają się w tym, że są one nieostre lub wykazują zabarwienia. Powstawanie obrazu nieostrego określane jest jako aberracja sferyczna. Powstaje ona na skutek różnicy załamania promieni zależnie od odległości padania do osi układu optycznego. Wada przejawiająca się jako powstawanie na obrazie barwnych obwódek to aberracja chromatyczna. Maksymalne zniekształcenie przechodzącej przez układ optyczny fali świetlnej to aberracja falowa.

W biologii występuje termin aberracje chromosomów (aberracje chromosomowe). Aberracje chromosomowe to zmiany struktury lub liczby chromosomów spowodowane przez naturalne lub sztuczne mutacje. Prowadzą one do zmiany cech dziedzicznych organizmu oraz do zmiany w fenotypie.

W medycynie i w psychologii słowo to stanowi swobodne i nieprecyzyjne określenie różnego rodzaju anomalii, zaburzeń psychicznych i patologii psychicznych. Zgodnie z sensem ogólnojęzykowym wyrazu określa się tak różnego rodzaju odchylenie od przyjętych sposobów myślenia oraz norm postępowania społecznego.