Abakus

Abakus  – w architekturze: najwyższa część głowicy kolumny, w formie czworobocznej płyty. Szczególnie istotny w porządku doryckim, gdzie wraz z echinusem stanowi właściwą głowicę kolumny, a więc ma funkcję konstrukcyjną. W porządku jońskim, korynckim i kompozytowym abakusy mają charakter wyłącznie ozdobny. W architekturze późnej starożytności abakus przekształca się w impost.


Zobacz też: abak (rodzaj liczydła, także nazywanego abakusem).

Etymologia: z języka łacińskiego – abacus, abaci. Do łaciny słowo to przeszło z greki, w której wyraz ἄβαξ, ἄβακος – “abaks”, “abakos” – znaczy dosłownie “deska”.

Abakus w różnych porządkach architektonicznych

W różnych porządkach architektonicznych architektury starożytnej Grecji przybiera rozmaite formy. W porządku doryckim stanowi dużą, kwadratową płytę, która razem z położonym pod nim echinusem tworzy właściwą głowicę kolumny (kapitel), na której wspiera się architraw (najniższa część belkowania). Podobnie funkcjonuje w porządku toskańskim.

W porządku jońskim i porządku korynckim jest to tylko cienka płytka profilowana, o charakterze dekoracyjnym – bezpośrednio dotykająca wolut głowicy. W porządku jońskim, a także porządku kompozytowym typowe są dla niego ozdobione rozetą wgłębione boki.

Impost

W architekturze późnej starożytności oraz w architekturze średniowiecza abakus zmieniał się często w impost, czyli nastawnik. Stanowi on przejście między głowicą kolumny a dźwiganym przez nią elementem architektonicznym, zazwyczaj nasadą sklepienia lub łuku arkady.

Uwagi. Abakus jako płyta, stół, deska, tablica

Abak, rodzaj  liczydła, także nazywany jest “abakusem”. Wyrazy te mają tę samą etymologię, abaks to w języku greckim “deska”. Słowo to oznaczało w starożytnej Grecji także różnego typu ozdobne stoły (zwłaszcza służące do gier towarzyskich), płyty do gier, tablice do rysunków i obliczeń, prostokątne płyty do wykładania ścian itp.


Tagi
Encyklopedia kultury antycznejEncyklopedia sztuk pięknych

1 komentarz do “Abakus”

Dodaj komentarz