Vittore Carpaccio

Vittore Carpaccio (ok. 1460 – 1526) – włoski malarz wczesnorenesansowy, czołowy przedstawiciel szkoły weneckiej.


Vittore Carpaccio – biografia i twórczość

Data urodzenia Carpaccia nie jest znana, przyjmuje się, że urodził się w 1460 lub 1466 roku w Wenecji – jego działalność artystyczna rozpoczyna się około 1482 roku. Działał w rodzinnym mieście i całe jego malarstwo jest silnie związane z Wenecją. Nauczycielem Carpaccia był prawdopodobnie inny wenecjanin, Gentile Bellini, względnie Lazzaro Bastiani. Podobnie jak Gentile Bellini, Vittore Carpaccio tworzył głównie dla weneckich scuole, konfraterni (bractw religijnych), stosując przy tym ujęcia o charakterze narracyjnym, niemal dziennikarskim. Wpływ na malarstwo Carpaccia wywarli także Giovanni Bellini i Antonello da Messina. Styl wczesnych obrazów Carpaccia wskazuje też, że jako młody człowiek odwiedził Rzym.

Malarstwo Carpaccia ma charakter narracyjny, cechuje je nacisk na bogactwo szczegółów. Szczegóły te są często wzięte z życia renesansowej Wenecji (detaliczny realizm w przedstawieniu strojów i architektury, prekursorski wobec wedut późniejszej szkoły weneckiej). Styl Carpaccia cechuje przejrzysta kompozycja, swoboda rysunku, precyzja, jasny i nasycony koloryt, oryginalna i żywa paleta barw, równowaga i spokój nastroju dzieł. Według anegdoty podawanej przez twórcę przystawki carpaccio, jej nazwa pochodzi właśnie od nazwiska malarza – charakterystyczne czerwienie i biele obrazów Carpaccia skojarzyły mu się z barwą surowej wołowiny i majonezowego sosu. Świetlistość obrazów Carpaccia i precyzyjne oddanie detali architektonicznych ceniono wysoko w sztuce XIX wieku – wielkim admiratorem Carpaccia był zwłaszcza angielski krytyk sztuki John Ruskin.

Vittore Carpaccio jako jeden z pierwszych malarzy włoskich tworzył weduty, widoki miejskie, z których później przez wieki słynęła cała szkoła wenecka (u Carpaccia nie funkcjonowały one jednak jeszcze samodzielnie, ale były elementami obrazów o innych tematach). Był wnikliwym obserwatorem życia ulicznego. Są to przy tym nie tylko szczegółowe, ale też rozległe, panoramiczne sceny miejskie – procesje, korowody i inne zgromadzenia publiczne mieszkańców Wenecji, które mimo spokojnej atmosfery malarstwa Carpaccia cechuje też pewna dramaturgiczność. Szczegóły z życia Wenecji wprowadzał przede wszystkim do swoich obrazów religijnych. Obrazy religijne Carpaccia to cykle z życia świętych – św. Urszuli (1490-1495), św. Hieronima (1502-1507), Matki Boskiej (po 1504), św. Szczepana, (1511-1520), legenda o znalezieniu Krzyża – a także obrazy ołtarzowe (Ofiarowanie w świątyni, 1510). Rzadziej tworzył portrety, inne obrazy Carpaccia o tematyce świeckiej są natomiast nieliczne. W 1507 roku był też jednym z twórców dekoracji Pałacu Dożów (Palazzo Ducale) w Wenecji, współpracując z Giovannim i Gentilem Bellinimi. Zmarł w Wenecji w 1526 lub 1526 roku.

Atrybucja wczesnych obrazów Carpaccia, wykazujących często wpływy malarstwa rzymskiego, jest trudna. Wyróżnia się wśród nich Salvator Mundi z czterema apostołami, namalowany około 1490 roku. Wczesnemu okresowi malarstwa Carpaccia przypisuje się znaczną liczbę obrazów, które nie są jednak sygnowane i datowane, w wielu przypadkach autorstwo Carpaccia budzi wątpliwości.

Do najważniejszych dzieł Carpaccia należy seria obrazów, które stworzył dla sali spotkań weneckiej konfraterni świętej Urszuli. Cykl ten Vittore Carpaccio rozpoczął około 1490 roku dla bractwa św. Urszuli (Sculola di Santa Orsola). Carpaccio jest tu już w pełni dojrzałym i oryginalnym artystą, wykazującym dar wiarygodnego i intersującego przedstawiania zdarzeń, doskonałą technikę operowania światłem, a przede wszystkim umiejętność malarskiej organizacji rozległego tematu. Treść obrazów opiera się na Złotej legendzie, szeroko znanym zbiorze żywotów świętych Jacopo da Voragine.

Święta Urszula, zaręczona z pogańskim księciem brytyjskim córka króla Bretanii, prosi ojca o odroczenie tego małżeństwa. Pragnie udać się z pielgrzymką do Rzymu, chcąc wymodlić nawrócenie swojego narzeczonego. Ojciec zgadza się, wyprawia przy tym wraz z córką 10 dam dworu, którym towarzyszy 10 tysięcy dziewic. W drodze do Rzymu, w Kolonii, dziewice zostają jednak porwane przez Hunów, a gdy święta Urszula nie zgadza się na małżeństwo z ich władcą, wszystkie ponoszą męczeńską śmierć. Vittore Carpaccio przedstawia całą tę opowieść w dziewięciu malowidłach, eksponowanych obecnie w Gallerie dell’Accademia w Wenecji. Wszystkie sceny z życia św. Urszuli toczą się tu w jego własnym mieście. Przynależące do zupełnie innych czasów osoby ukazane są we współczesnych mu renesansowych strojach włoskich. W tle widzimy kanały Wenecji i jej charakterystyczne zabudowania. Tak np. potężna wenecka flota i Canal Grande ukazane są na obrazach Odjazd księcia z Brytanii, Jego przybycie do Bretanii i Odjazd zaręczonej pary do Rzymu. Pojawiają się także elementy posiadłości weneckich, w tym fortece na Rodos i w Kandii (Kreta). W całym cyklu wyróżnia się zwłaszcza Sen św. Urszuli (1495), obraz, który zaliczyć można do malarstwa rodzajowego – budzi on zainteresowanie ze względu na bogactwo naturalistycznego detalu.

Późniejsze obrazy Carpaccia to głównie trzy kolejne cykle z życia świętych. Do jego znanych dzieł należy Wizja św. Augustyna, jeden z cyklu obrazów namalowanych dla Scuola di San Giorgio degli Schiavoni (Wenecja, 1502). Obraz ten, interpretowany jako malarski skrót życia św. Augustyna, także łączy w sobie profanum i sacrum. Cykl obrazów w San Giorgio degli Schiavoni opowiada o życiu świętego Hieronima – datowany jest na 1502 rok, zachował się w całości i nadal eksponowany jest w miejscu, dla którego powstał. Uważany jest za szczyt twórczości Carpaccia.

Rozproszeniu uległ cykl obrazów z historii świętej Marii, jego poszczególne elementy znajdują się obecnie w wielu kolekcjach. Powstał on po 1504 roku dla Scuola degli Albanesi, opowiada o życiu Matki Bożej.

Do cyklu o życiu św. Szczepana (dla Scuola dei Lanieri a Santo Stefano) należą m.in. Refleksja nad pasją Chrystusa (Rozpamiętywanie Męki Pańskiej, ok. 1510, Nowy Jork, Metropolitan Museum) i Kazanie św. Szczepana (1514; Paryż, Luwr). Także ten powstały między 1511 a 1520 rokiem cykl malarski uległ rozproszeniu. Zwraca w nim uwagę pewien zwrot stylistyczny, obrazy te przypominają wczesne dzieła Carpaccia.

Malarstwo ołtarzowe Carpaccia to przede wszystkim trzy kompletne ołtarze wykonane dla kościołów weneckich. Należą do nich Święty Tomasz z Akwinu na tronie (1507), Ofiarowanie Jezusa w świątyni (1510) i Męczeństwo dziesięciu tysięcy (1515). Późne obrazy Carpaccia cechuje monochromatyzm i pewne pogłębienie psychologiczne, należy do nich np. Martwy Chrystus (ok. 1520, Berlin, Gemäldegalerie). Ostatnie obrazy Vittore Carpaccio (1523) to dekoracja malarska organów kościelnych w słoweńskim mieście Koper (wtedy stolica weneckiej Istrii, Capodistria).


Tagi
Encyklopedia sztuk pięknych

Dodaj komentarz