Vicente Carducho

Vicente Carducho (1576-1638) – hiszpański malarz pochodzenia włoskiego, reprezentant manieryzmu. Znany też jako teoretyk sztuki i wróg Velázqueza. Jego obrazy cechują gładka faktura, staranny rysunek o spokojna, klasycyzująca kompozycja – klasycyzm ten obecny jest także w pracach teoretycznych Carducha (Diálogos de la pintura).

Vicente Carducho – biografia i twórczość

Vicente Carducho urodził się we Florencji w 1576 (źródła podają też 1570), podobnie jak jego starszy starszy brat Bartolomé Carducho (1560-1608). Do Hiszpanii przybył z bratem jako młody chłopiec (1585), sprowadzony z całą grupą malarzy włoskich, do których należał też m.in. Federico Zuccaro – w związku z budową Eskurialu i potrzebą stworzenia jego dekoracji malarskiej. Włoskie nazwisko braci to Carducci (Vincenzo Carducci, Bartolomeo Carducci) lub Carduccio (Vincenzo Carduccio, Bartolomeo Carduccio) szeroko stosuje się jednak wersję hiszpańską (w źródłach spotyka się też imię w formie Vincente Carducho i inne).

Starszy brat Bartolomé był zarazem nauczycielem i współpracownikiem Vicente. Razem współpracowali przy wykonywaniu dekoracji malarskiej Eskurialu oraz m.in. w Valladolid (1601-1608). W 1609 roku Vicente zastąpił brata na stanowisku nadwornego malarza królewskiego Hiszpanii, zajmując się również konserwacją królewskich zbiorów sztuki. Realizował też zamówienia hiszpańskich instytucji kościelnych, zwłaszcza zakonów. W 1623 roku jego pozycja na dworze została zagrożona – na dwór hiszpański przybył młody Diego Velázquez. Przeciw Velázquezowi Carducho skierował swoje pismo teoretyczne, Diálogos de la pintura. W swojej twórczości łączył cechy malarstwa florenckiego późnego manieryzmu (w środowisku którego się wychowywał) z cechami malarstwa hiszpańskiego. Przynależy do okresu przejściowego pomiędzy manieryzmem a wczesnym barokiem.

Jako malarz dworski w 1610 roku Carducho otrzymał zamówienie na obraz Święty Jan Chrzciciel nauczający (Madryt, Museo Real Academia de Bellas Artes). Powstał on dla starego kościoła św. Franciszka w Madrycie. W 1618 roku wykonał obrazy ołtarzowe dla klasztoru w Cáceres. W latach 1626-1632 wykonał rozległy, obejmujący 56 wielkich obrazów na płótnie cykl dla Santa María de El Paulrar koło Segowii, ilustrujący dzieje zakonu kartuzów i życie świętego Brunona. W latach 1612-1632 powstał cykl 12 obrazów dla zakonu trynitarzy w Madrycie. W stworzeniu fresków w katedrze w Toledo jego współpracownikiem był Eugenio Cajés. latach 20. i 30. XVII w. był jednym z malarzy pracujących przy dekoracji madryckich pałaców, Alkazaru w Madrycie (nieistniejący) i Palacio del Buen Retiro. W tym ostatnim od 1634 roku tworzył dzieła przedstawiające zwycięskie bitwy Hiszpanii, umieszczone w Salón de Reinos (m.in. Bitwa pod Rheinfelden, obecnie w Prado). Zmarł w 1638 roku w Madrycie.

Diálogos de la pintura – Dialogi o malarstwie

Dziś Carducho jest szczególnie znany jako teoretyk sztuki, autor pierwszego hiszpańskiego traktatu o malarstwie, dzieła Diálogos de la pintura. Su defensa, origen, essencia, definición, modos y diferencias z 1633 roku (“Dialogi o malarstwie”). Dialogi te przyczyniły się też znacznie do podniesienia statusu społecznego malarza w Hiszpanii – hiszpańscy malarze dopiero w XVII wieku uzyskują status równy malarzom włoskim, motywowany renesansową koncepcją artysty-geniusza, nie średniowiecznym wzorcem artysty-rzemieślnika. Dialogi o malarstwie mają wykazać znaczenie i szlachetność malarstwa. Ich cel jest także praktyczny – Carducho starał się o zwolnienie malarzy z podatków płaconych przez rzemieślników (skutecznie – 11 stycznia 1633 Consejo de Hacienda zwolniło malarzy z podatków). Carducho starał się również o założenie we Włoszech akademii artystycznej na wzór włoski (por. Akademia świętego Łukasza).

Podobnie jak włoskie traktaty manierystyczne, dzieło ujęte jest w formie dialogu (zgodnie z majeutyczną tradycją sokratyczną, kontynuowaną w wielu pismach o sztuce i pismach filozoficznych. Dialogów jest osiem, prowadzą je Mistrz i Uczeń. Ideałem Carducha był przede wszystkim Michał Anioł i klasyczne malarstwo renesansowe. W ogóle zresztą Carducho reprezentował tendencję klasycyzującą. Caravaggio i jego naturalizm spotkały się natomiast z ostrą krytyką. W rzeczywistości była to powodowana zazdrością krytyka Velázqueza, który także cenił naturalizm i który był rywalem Carducha na dworze hiszpańskim.

Bibliografia:

• Alessandro Bettagno, Christopher Brown, Francisco Calvo Serraller i inni, Muzeum Prado. Arcydzieła malarstwa, Warszawa 2011.
• Mary Crawford Volk, Vicencio Carducho and seventeenth century Castilian Painting, New York, 1977.