Ustęp

Ustęp – w literaturze romantycznej autonomiczny treściowo fragment utworu. Jednostka treści (wypowiedzi, tekstu, nawet utworu muzycznego) autonomiczna znaczeniowo, która może być wyodrębniona graficznie w postaci akapitu. Szczególnie znany Ustęp z Dziadów Adama Mickiewicza. W prawie jednostka redakcyjna tekstu prawnego, podrzędna w stosunku do paragrafu. Poza tym wiele znaczeń słownikowych (ubikacja, toaleta). Fragment tekstu, wyjątek z książki (zazwyczaj o szczególnym charakterze) określa się też jako passus.

Ustęp: Literatura

Samodzielny treściowo fragment utworu literackiego. Określenie stosowane przede wszystkim w literaturze polskiego romantyzmu. Mimo treściowej samodzielności, stanowi jednocześnie element większej całości literackiej, z którą wiąże go wspólna tematyka, postawa autorska czy zawartość ideowa.

Najbardziej znanym przykładem jest Ustęp z Dziadów części III Adama Mickiewicza, obszerny fragment epicki zakończony wierszem Do przyjaciół Moskali.

Jednostka treści, akapit

W semantyce praktycznej, w odniesieniu do fragmentu tekstu lub wypowiedzi. Autonomiczna znaczeniowo całostka treściowa, względnie samodzielna niewielka część tekstu. Ma się przy tym na myśli także wyodrębnienie graficzne, najczęściej – choć nie tylko – w postaci akapitu (zobacz też osobny artykuł: Akapit). Określenie to odnosić może się także do innych rodzajów tekstów, niekoniecznie językowych – stosowane jest często także w odniesieniu do utworu muzycznego. Podobne znaczenie mają określenia “fragment”, “urywek”, “partia”.

W innych językach: angielskie item; francuskie alinéa; niemieckie Absatz. Interesujące słowo francuskie pochodzi od wyrażenia a linea, słowo niemieckie oznacza także akapit jako jednostkę treści (w odróżnieniu od wcięcia – Einzug).

Ustęp: Prawo

Rodzaj jednostki redakcyjnej tekstu prawnego. Jednostka podrzędna względem paragrafu, nadrzędna względem punktu.

Oznacza się go cyframi arabskimi, z kropką, bez nawiasów. Zachowuje się ciągłość numeracji w obrębie danego artykułu. Skrót ust., stosowany w niezmiennej formie bez względu na formy gramatyczne (liczbę i przypadek) – stosowany przy powoływaniu się wraz z cyframi arabskimi, bez kropki.

Znaczenie słownikowe: toaleta, miejsce ustępne

Słowo to oznacza także “ubikację”, zwłaszcza publiczną, “toaletę” – miejsce ustępne. Wyraz ten może być już odbierany jako lekko przestarzały. Niegdyś oznaczał zresztą dowolne miejsce położone na uboczu, ubocze, miejsce “na stronie”, dzikie, niedostępne. Podobne wyrażenie: “udać się na stronę”.

Poza tym wyraz ten jest przestarzałym określeniem fragmentu czasu – okresu, etapu. Ponadto “odstęp”, “przerwa”, oraz “występ”, “gzyms”.