Torbern Olof Bergman

Torbern Olof Bergman (1735-1784, spotyka się także inne zapisy imienia, w tym Torbern Olaf Bergman, Thorbjön Olaf Bergman) – szwedzki chemik, mineralog, fizyk i matematyk. Jeden z głównych twórców chemii analitycznej oraz chemii minerałów.

Torbern Olof Bergman – biografia

Urodził się 20 marca 1735 roku w Katrinebergu (prowincja Västra Götaland). W 1758 roku został profesorem Uniwersytetu w Uppsali, gdzie pracował jako wykładowca od 1761 do 1780 roku (początkowo wykładał matematykę, sześć lat później zaczął wykładać chemię). W 1764 roku został członkiem Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk, a w 1780 roku członkiem Akademii Szwedzkiej. Jego pierwsze badania naukowe dotyczyły zorzy polarnej – oszacował wysokość jej położenia na 760 kilometrów od powierzchni Ziemi.

Do jego osiągnięć w dziedzinie chemii należało rozwinięcie teorii powinowactwa chemicznego (reaktywności) oraz udoskonalenie metod analizy chemicznej. Był jednym z twórców chemii analitycznej. Opracował analizę dmuchawkową oraz wprowadził wiele nowych odczynników chemicznych.

W dziedzinie mineralogii rozwinął system klasyfikacji minerałów oraz badania z zakresu krystalografii. Badał chemię metali, w tym zwłaszcza bizmutu i niklu (nie był przy tym odkrywcą bizmutu, a jedynie określił jasno różnice pomiędzy bizmutem a ołowiem). Zajmował się także roztworami gazów, wykrywając siarkowodór i dwutlenek węgla w wodzie mineralnej. Jego dzieło De analysi aquarum (1778) stanowi pierwszą wyczerpującą analizę naukową wód mineralnych.

Ze względu na doniosłość swoich badań, Bergman uważany jest za jednego z głównych twórców chemii minerałów. Badał np. właściwości piroelektryczne turmalinu odkrywając, że po podgrzaniu kryształu jego przeciwległe końce otrzymują przeciwstawny ładunek. Torbern Olof Bergman był także współtwórcą historycznej obecnie teorii geologicznej – neptunizmu, według której głównym czynnikiem modelującym powierzchnię ziemi jest woda, a większość skał powstało jako osady tworzące się w oceanach,

Zmarł 8 lipca 1784 roku w Medevi. Za najważniejszą pracę naukową Bergmana uchodzi Disquisitio de attractionibus electivis (1755). Zawiera ono tabele grupujące substancje chemiczne według ich “powinowactwa chemicznego”. Powinowactwo to oznaczało zdolność substancji do reakcji chemicznych oraz do zastępowania jednych elementów innymi w związkach chemicznych. Tabele te cieszyły się znaczną popularnością wśród chemików aż po początek XIX wieku. Jego dzieła zebrane ukazały się w sześciu tomach w latach 1779-1781.

Zobacz też: Georgius Agricola.