Sztuka Eskimosów (sztuka Inuitów)

Sztuka Eskimosów (Inuitów) – sztuka Eskimosów określana jest silnie przez specyficzne warunki życia w Arktyce – tak pod względem stosowanych materiałów i technik artystycznych, jak i pod względem treści. Dominują w niej obiekty niewielkie, przenośne, o funkcji utylitarnej lub kultowej. Są to zwłaszcza drobne rzeźby, w których szczególnie charakterystycznym materiałem jest kość.


Sztuka Eskimosów – charakterystyka ogólna

Inuici przybyli na obszary arktycznej Ameryki Północnej przez Cieśninę Beringa 4500 lat temu, zasiedlając północną Alaskę, północną Kanadę i Grenlandię. Znaczna część dzieł sztuki eskimoskiej ma charakter zabytków archeologicznych (kultura Thule), których zachowanie umożliwiają warunki klimatyczne oraz trwałość stosowanych materiałów. Różnice między dawnymi dziełami sztuki eskimoskiej a kultywowanym obecnie rękodziełem nie są przy tym znaczne. Do sztuki Inuitów wlicza się często również sztukę kultury Dorset, która istniała na obszarze Arktyki przed przybyciem Inuitów, a następnie równolegle z nią, oraz sztukę wcześniejszych kultur archeologicznych Arktyki.

Charakter artystyczny, ze względu na stosowanie dekoracji, mają w kulturze Eskimosów przedmioty codziennego użytku, narzędzia (np. grzebienie, guziki, garnki, przyrządy do szycia), biżuteria i broń (włócznie, harpuny). Funkcja dekoracyjna łączy się w nich z funkcją magiczną. Podobnie jest w przypadku popularnych w kulturze Eskimosów niewielkich figurek zwierzęcych. Tematyka sztuki eskimoskiej odzwierciedla styl życia arktycznych myśliwych i rybaków. Częste są nawiązania do bogatej mitologii eskimoskiej.

Do stosowanych materiałów należy przede wszystkim kość, w tym tzw. kość słoniowa pozyskiwana z kłów morsa. Kość morsa jest materiałem szczególnie atrakcyjnym wizualnie. Atrakcyjnym materiałem jest także kość wielorybów, która jednak jest twarda i trudniejsza w obróbce. Szeroko wykorzystuje się również kamień i skórę, a także przynoszone przez morze kawałki drewna. Szczególnie popularny jest łatwy w obróbce, miękki steatyt (kamień mydlany). W tradycyjnej sztuce eskimoskiej głównym materiałem jest przy tym kość morsa – steatyt i inne kamienie (w tym kamień dekoracyjny występujący lokalnie – serpentynit, argilit) zdobyły szerszą popularność dopiero w XX wieku.

Malarstwo w sztuce Eskimosów reprezentowane jest skąpo ze względu na niedostatek barwników. Istnieją jednak malowane maski drewniane oraz niewielkie obrazki na przedmiotach użytkowych i wyprawionej skórze. W zasadzie stosuje się tylko dwa pigmenty – uzyskiwany z rud żelaza czerwony oraz uzyskiwany z sadzy czarny. Pigmenty rozrabia się przy tym w tranie.

Najbardziej popularną dziedziną sztuki wśród Eskimosów jest rzeźba. Tworzy się przy tym głównie rzeźby miniaturowe, zwłaszcza figurki zwierzęce. Rzeźbiarstwo jest wśród Eskimosów zajęciem popularnym, rozrywką i hobby w czasie długich nocy polarnych. Figurki mają często znaczenie kultowe, nawiązują do mitologii i religii Eskimosów. Stanowią amulety, które mają na celu ochronę łowców lub zapewnienie udanego polowania. Wiele z nich wykonuje się jednak wyłącznie dla rozrywki lub jako zabawki. Rzeźbione i malowane maski taneczne wykorzystywane są w celach rytualnych. Współcześnie typowe funkcje religijne sztuki eskimoskiej w dużej mierze zanikły, charakterystyczne są bardziej dla obiektów z XIX wieku i wcześniejszych. Od XIX wieku w sztuce Eskimosów pojawia się również symbolika chrześcijańska.

Współczesne rękodzieło i rzemiosło artystyczne są źródłem dodatkowych dochodów dla znacznej części Inuitów. Kontynuują one tradycje dawnej sztuki eskimoskiej, pojawiają się w nich jednak również nowe elementy. Należy do nich rozwijająca się bujnie grafika, w tym zwłaszcza litografia, uprawiana od połowy XX wieku. Pojawiają się w niej tak elementy abstrakcyjne, jak i figuralne (np. postacie myśliwych), przy czym dla tych drugich charakterystyczne są znaczne uproszczenia i geometryzacja. Rzemiosło artystyczne wśród Eskimosów wspierał już w latach 40. XX wieku rząd kanadyjski, poszukujący rozwiązań problemów społeczno-ekonomicznych, które trapiły ten lud. Wystąpiła także komercjalizacja sztuki eskimoskiej, która wystąpiła ze względu na modę na nią (szczególnie w latach 40. i 50. XX wieku).


Tagi
Encyklopedia socjologiiEncyklopedia sztuk pięknych

Dodaj komentarz