Prawo Malraux (ustawa Malraux, loi Malraux)

Prawo Malraux (ustawa Malraux, w języku francuskim loi Malraux) – popularne określenie wydanego w 1962 roku we Francji aktu prawnego, którego celem była ochrona zabytków Francji. Prawo to odnosiło się w szczególności do ochrony, restrukturyzacji i rozwoju obszarów miejskich o dużym znaczeniu historycznym i kulturowym. Obszary te określano nazwą secteurs sauvegardés (“kwartały chronione”).

Nazwa prawa pochodzi od André Malraux, ministra kultury za rządów generała de Gaulle’a (w latach 1958-1959), znawcy sztuki i jednej z najważniejszych postaci w życiu kulturalnym XX-wiecznej Francji. Prawo stanowiło jedno z najważniejszych i typowych przejawów gaullistowskiej polityki historycznej i kulturalnej, której celem było zwiększenie tzw. soft power kultury francuskiej. Pobudki ustawodawców były jednak także praktyczne – postępująca w latach 60. XX wieku urbanizacja, w tym rozbudowa przedmieść (banlieue), zagrażała tkance urbanistycznej historycznych miast francuskich. Obawiano się także amerykanizacji architektury francuskiej i negatywnego wpływu nowoczesnej architektury w miastach na ruch turystyczny.

W czasie urzędowania André Malraux stworzono we Francji około 75 kwartałów chronionych. Przeprowadzono w nich kompleksową renowację budynków zabytkowych – szczególnie spektakularnym przykładem była paryska dzielnica Marais. Prace kontynuowano także w kolejnych dekadach, pod auspicjami organizacji i programów takich jak Opérations Programmées d’Amélioration de l’Habitat (OPAH). Termin secteurs sauvegardés zastąpiło wtedy określenie zones de protection du patrimoine architectural et urbain (“obszary ochrony dziedzictwa architektonicznego i urbanistycznego”).

Miały one charakter radykalny, wprowadzono bardzo surowe normy budowlane, a także wyburzano wiele obiektów uznanych za szkodliwe dla historycznej tkanki miejskiej. Celem była więc materialna transformacja istniejących obszarów miejskich (régénération urbaine). Realizacja wielu najbardziej ambitnych zamierzeń napotkała jednak na duże trudności natury ekonomicznej – rewitalizacja we Francji uważana jest wprawdzie za modelową, zamierzenia, które stawiała przed sobą ustawa Malraux zrealizowane zostały jednak tylko częściowo.

Prawo o wywarło znaczny wpływ na strategie ochrony zabytków przyjmowane przez rządy wielu innych krajów europejskich, zwłaszcza przyjęte w Wielkiej Brytanii. Założenia, na którym opierało się prawo Malraux, powielała brytyjska ustawa Civic Amenities Act z 1967 roku.