Naczynia antropomorficzne

Naczynia antropomorficzne – naczynia o kształtach wyobrażających postacie ludzkie, względnie części ciała ludzkiego.


Naczynia antropomorficzne w sztuce

Naczynia tego rodzaju występowały niemal we wszystkich kulturach. Bardzo rozpowszechnione były już u początków ceramiki, w okresie neolitu. Często miały charakter sepulkralny: wymienić tu można zwłaszcza urny twarzowe oraz kanopy. Równie często miały jednak charakter naczyń ozdobnych codziennego użytku. W sztuce greckiej formy antropomorficzne (choć rzadziej, niż zoomorficzne) przybierały niekiedy rytony. Sztuka grecka i rzymska stroniła od typowej dla naczyń antropomorficznych wielu kultur stylizacji – często zdarzały się naturalistyczne popiersia, zazwyczaj wykonane nie z materiałów ceramicznych, ale z brązu.

Od późnego średniowiecza w sztuce Zachodu wyobrażeniami twarzy ludzkich szczególnie często zdobi się dzbany. Charakterystyczne są tu np. face jugs w XIX-wiecznej sztuce afroamerykańskiej. Naczynia takie mogą przybierać kształt całej postaci ludzkiej lub dowolnych części ciała – najczęściej jednak przybierają kształt głowy, przy czym wizerunek twarzy stanowi ozdobne lico naczynie. Niekiedy usta są znajdującym się w nim otworem, często też wiele uwagi zwraca się na dekoracyjną, geometryczną stylizację włosów. Niewielkie naczynia, dzbanuszki przypominające grubo ciosane statuetki, spotyka się często w sztuce ludowej – szczególnie popularne były one w Rumunii.

Etymologia: od słowa “antropomorfizm” (nie chodzi tu jednak o wymieniane przez słowniki sensy metaforyczne, ale o “kształt ludzki” w sensie dosłownym), z greckiego anthropos (człowiek) i morfe (kształt). Zobacz też: antropomorfizacja, środek stylistyczny polegający na nadaniu cech ludzkich pojęciom i przedmiotom. W języku angielskim: antropomorphic pottery lub anthropomorphic vessels.

W sztuce sepulkralnej

Urny twarzowe (popielnice twarzowe) charakterystyczne są np. dla kultury pomorskiej (epoka żelaza) – stąd też jej alternatywna nazwa, “kultura urn twarzowych”. W naczyniach kultury pomorskiej w górnej części naczynia umieszczano schematyczne przedstawienie twarzy ludzkiej, wyobrażające zmarłego. Terminem “kanopy” określa się naczynia sepulkralne wielu kultur, egipskie (zazwyczaj kamienne) naczynia służące do przechowywania wnętrzności ludzkich, etruskie naczynia z pokrywami przedstawiającymi głowy ludzkie, czy też wymienione już urny twarzowe (wywodzące się prawdopodobnie od kanop etruskich). Do innych zabytków tego typu, które wzbudziły szerokie zainteresowanie, należą antropomorficzne naczynia z Maitum na Filipinach (Mindanao).


Tagi
Encyklopedia prehistoriiEncyklopedia sztuk pięknych

Dodaj komentarz