Magodia (magoidia)

Magodia (magoidia) – w teatrze starożytnej Grecji rodzaj sceny komicznej. Obejmowała ona występy mężczyzn, którzy dla wywołania efektu komicznego występowali w strojach kobiet. Stanowiła osobny podgatunek mimu, który rozkwitał w III wieku p.n.e. Cechowała ją groteskowość i obsceniczność.

Magodia w teatrze starożytnej Grecji

Z literatury greckiej magodie przejął następnie mim rzymski. Męscy aktorzy przebrani za kobiety to chwyt, który stosuje chętnie także współczesny kabaret. Tak w starożytnej Grecji, jak i dziś humor taki uchodzi za łatwy, skierowany do masowej publiczności i jej pospolitych gustów. Taki charakter miała zresztą cała twórczość mimiczna, zbliżona do XIX-wiecznej farsy i współczesnego kabaretu. Przebieranie się mężczyzn za kobiety w celu wywołania wesołości pojawiło się w teatrze starożytnej Grecji pod wpływem ludowych form teatralnych.

Przeciwieństwem magodii była lisiodia – forma mimu, w której kobiety przebierały się za mężczyzn. Nie miała ona jednak charakteru komicznego, ale głównie romantyczny (podobnie jak w przypadku samej magodii, informacje o niej u autorów starożytnych są jednak niejasne i sprzeczne). Służyła do ukazywania historii miłosnych. Zbliżona była także hilarodia, pozbawiona elementów wyraźnie obscenicznych. Różnice między hilarodią i magodią nie są przy tym w pełni zrozumiałe: hilarodia miała być w jakiś sposób związana z tragedią (jako rodzaj “para-tragedii”), podczas gdy magoidia wiązać miała się z komedią (jako “para-komedia”).

Najbardziej znany opis magodii przedstawił Atenajos (II/III w. n.e.) w dziele Uczta mędrców (14,621 c). Według opisu Atenajosa gatunek ten był ściśle związany z muzyką, zbliżając się do piosenki kabaretowej. Aktor przebrany w strój kobiecy (magodos) śpiewał i tańczył, przygrywając sobie na tamburynie i dzwonkach. Wykonywał przy tym niestosowne i nieprzyzwoite gesty – kobietami, które naśladował, były najczęściej pogardzane w kulturze starożytnej Grecji cudzołożnice. Przedstawiał jednak również role męskie, w tym pijanych kochanków heter i cudzołożnic.

Prócz Atenajosa, magoidię wspominają także Strabon (14,648) oraz Hezychiusz (μ 28). Podobnie jak Atenajos, autorzy ci o znaczeniu słów magoidia i magoidoi wyrażają się bardzo niejasno. Według leksykonu rzadkich słów Hezychiusza, magoidia oznacza łagodny taniec, co kontrastuje z pozostałymi informacjami o niej, które przekazali autorzy antyczni.