Ladino (Ladinos)

Ladino (Ladinos) – etnonim, którym w Ameryce Łacińskiej określa się osoby które przyjęły kulturę europejską – w odróżnieniu od Indian, ludności rdzennej. Terminu tego nie należy więc mylić z określeniem “Latynosi”, które w zasadzie oznacza wszystkich mieszkańców Ameryki Łacińskiej. Szczególnie często wyraz “Ladino” używany jest w Meksyku i Ameryce Środkowej, zwłaszcza na terenach zamieszkanych przez Majów. Podobną etymologię, związaną z językiem łacińskim i kulturą łacińską, mają nazwy języków – język ladino (używany przez Żydów Sefardyjskich) i język ladyński (także nazywany językiem ladino).


Ladino (ladinos) w Ameryce Środkowej

Ladino to niekoniecznie osoba o pochodzeniu mieszanym, indiańsko-europejskim, która kultywuje głównie wzorce kultury europejskiej. Znaczenie tego słowa jest bliskie wyrazowi “metys, metysi” (hiszp. mestizo, mestizos), które jednak ma kontekst bardziej rasowy, niż czysto kulturowy. Ladinos to wszystkie osoby, które odrzuciły tradycyjną kulturę indiańską, niezależnie od ich rzeczywistego pochodzenia – charakteryzuje ich głównie stosowanie europejskiego stroju i języka hiszpańskiego. Mogą to być również “czystej krwi” Indianie, nie jest rzadkie również nazywanie w ten sposób osób pochodzenia afrykańskiego, które kultywują wzorce kultury europejskiej. Spotyka się również, zwłaszcza w Gwatemali, termin indios ladinos, analogiczny do wyrażenia judíos ladinos, który określa schrystianizowanych żydów. Biali mieszkańcy Ameryki Środkowej określani są natomiast słowem Criollos.

Historycznie nie byli oni w pełni akceptowani ani przez Majów i inne grupy indiańskie, ani przez hiszpańskich kolonizatorów, których język i obyczaje przyjmowali. W społeczeństwie meksykańskim Ladinos postrzegano jako osoby zajmujące miejsce pośrednie w hierarchii społecznej pomiędzy Indianami i białymi Meksykanami. Wśród Majów postrzegani byli, a często są nadal, jako “zdrajcy” tradycji indiańskich. Ladinos spotykali się więc z podwójną dyskryminacją, która silna była zwłaszcza do XVII wieku, kiedy zintensyfikował się proces metysyzacji.

Współcześnie nadal występuje niechęć między Ladino a Indianami, związany z rozwojem wśród Indian ideologii ingenismo – aprecjacji kultury tradycyjnej i buntu wobec zastanego porządku społeczno-gospodarczego. Ważnym czynnikiem jest także wspieranie od XIX wieku przez rządy krajów Ameryki Środkowej procesu ladinización, a więc (niekiedy siłowej) europeizacji Indian. Nie oznacza to zresztą bezwarunkowego poparcia Indian dla ruchów lewicowych – przeciwnie, zjawiska takie jak lewicowe guerille (ruchy partyzanckie) czy teologia wyzwolenia widziane są często przez Indian jako obce ich własnej tradycji, a typowe właśnie dla Ladino.

W XXI wieku Ladinos to przede wszystkim mieszkańcy miast – proces przenoszenia się do wielkich aglomeracji jest wśród nich szybszy, niż wśród bardziej przywiązanych do ziemi i lokalnych tradycji Indian. Ci, którzy pozostają na wsi, zajmują się głównie ekstensywnym rolnictwem, które nie różni się znacznie od tradycyjnych indiańskich sposobów gospodarowania. Silniej niż wśród Indian rozpowszechniają się jednak wśród nich nowoczesne metody i urządzenia rolnicze, zwłaszcza w intensywnej gospodarce towarowej z produktami rolnymi przeznaczonymi na eksport (tzw. cash crops, np. kawa, kakao, owoce egzotyczne i przyprawy). Większe jest także uczestnictwo w regionalnej gospodarce rynkowej, podczas gdy Indianie produkują głównie na potrzeby własne.

Zobacz też: amalgamacja kulturowa.


Tagi
Encyklopedia historycznaEncyklopedia socjologii

Dodaj komentarz