Kontaminacja frazeologiczna
Kontaminacja frazeologiczna – rodzaj błędu frazeologicznego (zobacz: błąd frazeologiczny, błąd językowy), a jednocześnie najczęściej występujący rodzaj kontaminacji (obok frazeologicznych wyróżnia się bowiem w językoznawstwie także kontaminacje morfologiczne, leksykalne i składniowe). Błąd polega na rażącym skrzyżowaniu różnych związków frazeologicznych – dotyczyć może zresztą także dłuższych struktur, takich jak przysłowia. Szczególnie często występuje między związkami frazeologicznymi o podobnym znaczeniu, względnie używanymi w podobnych kontekstach. Nie można jej jednak uznać za błąd, jeśli użyta jest świadomie, dla wywołania określonego efektu stylistycznego (patrz rozdział Przykłady).
Kontaminacja frazeologiczna – przykłady
“Pełnić rolę” – pomieszanie związków frazeologicznych “pełnić funkcję” i “odgrywać rolę”. “Utoczyć ręce w krwi” – kontaminacja związków frazeologicznych “utoczyć krwi” i “zbroczyć ręce w krwi”.
Kontaminacja nie jest oczywiście błędem, jeśli stosowana jest świadomie, w celu wzbogacenia treści wypowiedzi o nowe znaczenia, z intencją ironiczną lub po prostu dla żartu. Przykładem tak użytej kontaminacji może być wyrażenie “popełnić książkę”, żartobliwa kontaminacja frazeologizmów “popełnić grzech” i “napisać książkę”.
Kto rano wstaje,ten od miecza ginie.
Kto rano wstaje, ten leje jak z cebra.
Niedaleko pada jabłko od wielkiego dzwona.
Kto chce kij znaleźć, ten psa uderzy.
Kto nie słuchał ojca, matki, będzie słuchał Radia Maryja.
Pies, co dużo szczeka mało mleka daje.