Jerzy Bandtkie

Jerzy Samuel Bandtkie

Jerzy BandtkieJerzy Samuel Bandtkie (24 XI 1768 – 11 VI 1835) – filolog (slawista), pierwszy polski księgoznawca, bibliograf i bibliotekarz, badacz Śląska.


Jerzy Bandtkie: Biografia

Urodził się 24 listopada 1768 roku w Lublinie. Jego bratem był historyk prawa Jan Wincenty Bandtkie (1783-1846). Kształcił się początkowo we Wrocławiu, gdzie w latach 1779-1787 uczęszczał do gimnazjum św. Elżbiety. Studia wyższe z zakresu teologii, historii i filologii odbył w Niemczech, na uniwersytetach w Halle i w Jenie, gdzie kształcił się przez trzy lata. Od 1790 do 1798 roku pracował w Polsce jako guwerner synów Piotra Ożarowskiego. Od 1798 roku był nauczycielem języka polskiego i łaciny we Wrocławiu (Gimnazjum św. Elżbiety). Od 1804 roku był rektorem Gimnazjum Świętego Ducha oraz bibliotekarzem przy kościele świętego Bernardyna we Wrocławiu. W 1806 roku został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

W 1811 roku otrzymał stanowisko bibliotekarza i profesora bibliografii w Akademii Krakowskiej (obecnie Uniwersytet Jagielloński), został dyrektorem Biblioteki Jagiellońskiej. Nie zerwał jednak więzi naukowych i osobistych ze Śląskiem, współpracował (od 1802 roku) z wrocławską rodziną księgarską Kornów – zwłaszcza jako doradca przy wydawaniu druków polskich.

W Krakowie wykładał także slawistykę. Jako dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej uporządkował, wzbogacił i częściowo skatalogował jej zbiory, wydał także pracę Historia biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego (1821). Skatalogował przede wszystkim zbiory pojezuickie, stanowiące ponad połowę ówczesnego księgozbioru. Otworzył także w 1812 roku czytelnię dla publiczności. W związku z prowadzonymi wykładami zajął się przede wszystkim historią drukarstwa polskiego. Do jego uczniów należeli m.in. Józef Muczkowski i Antoni Zygmunt Helcel. Zmarł w Krakowie 11 czerwca 1835 roku.

Brał czynny udział w życiu naukowym, także jako redaktor czasopism naukowych. Należały do nich czasopisma “Rozmaitości Naukowe” (1830-1831) i “Pamiętnik Krakowski Nauk i sztuk pięknych” (1830).

Jerzy Bandtkie: Twórczość

Twórczość Bandtkiego jest bardzo bogata. Duże znaczenie mają jego prace z zakresu językoznawstwa, do których należą m.in. Słownik niemiecko-polski (dwa tomy, 1806), Gramatyka języka polskiego dla Niemców (1808, praca wielokrotnie wznawiana), Uwagi nad językiem czeskim, polskim i teraźniejszym rosyjskim (1815), Wiadomości o języku polskim na Śląsku i o polskich Ślązakach (1821 – praca przedrukowana we Wrocławiu w 1952 roku).

Przygotował także wydania wielu tekstów staropolskich. Należą do nich polski tekst modlitwy Ojcze Nasz na podstawie różnych rękopisów oraz traktat Jakuba Parkoszowica o ortografii polskiej (1830). Wydawał także prace naukowe o zabytkach literatury polskiej (należy do niej pierwsza informacja historiograficzna o Psałterzu Floriańskim, 1827).

Dzieła Bandtkiego z zakresu księgoznawstwa są często zarazem pionierskie i fundamentalne. Do dziś dużą wartość naukową mają prace Historia drukarń krakowskich (1815) i Historia drukarń w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim (w trzech tomach, 1826). Znany jest jako “ojciec księgoznawstwa polskiego”, zapoczątkowane przez niego nowoczesne badania nad historią drukarstwa stosują tzw. metodę archiwalną.

Był badaczem dziejów Śląska i dialektu śląskiego. Wykazał słowiańskość autochtonicznych Ślązaków oraz przynależność dialektu śląskiego do języka polskiego. W polemice z uczonymi niemieckimi dotyczącej kwestii śląskich zastosował nowoczesne metody językoznawcze. Do jego najważniejszych prac poświęconych Śląskowi należą rozprawy zebrane w tomie Historisch-kritische Analecten zur Erläuterung der Geschichte des Ostens von Europa (1802) oraz artykuły w prasie (m.in. Mieszkańce w górach szląskich nie są szczątkami starożytnych Germanów, “Pamiętnik Warszawski” 1809; Wiadomości o języku polskim w Szląsku i o polskich Szlązakach,”Mrówka Poznańska” 1821).

Ogłosił także popularną historię Polski w dwóch tomach Krótkie wyobrażenie dziejów Królestwa Polskiego (1810 i 1820), a także jej rozszerzoną wersję Dzieje narodu polskiego (1835).

Terminy wyszukiwawcze: Jerzy Bandtke


Tagi
Encyklopedia historycznaEncyklopedia językoznawstwa ogólnegoEncyklopedia literatury

Dodaj komentarz